كسب كند و چيزهايى بياموزد كه قبلًا نمى‌دانسته است:

(عَلَّمَ الْانْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ) [1]

(خداوند) به انسان، آنچه را نمى‌دانست ياد داد.

و مى‌تواند آموخته‌ها و انديشه‌هايش را با الفاظ، حروف، كلمات و علامات لفظى به ديگران منتقل كند:

(الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خَلَقَ الْانْسانَ عَلَّمَهُ الْبَيانَ) [2]

خداوند رحمان، قرآن را تعليم فرمود، انسان را آفريد و بيان را به او آموخت.

و نيز مى‌تواند بوسيله يك سلسله علامات غيرلفظى چون خطّ، كتابت و ... تجربيات خود را حفظ كند و با حفظ آن به علم خود بيفزايد؛ چنانكه حضرت على عليه السلام مى‌فرمايد:

«فِى التَّجارُبِ عِلْمٌ مُسْتَأْنَفٌ» [3]

در تجربه‌ها آموزش جديد است.

اين ويژگيهاى سه‌گانه افزون بر غريزه كمال جويى و افزون طلبى، زندگى بشر را در افق جديد قرار داده است و تاريخ را قدم به قدم پيش برده و تمدنها و جوامع زيادى را پديد آورده است. [4]

7- ايمان مذهبى‌

آنچه از نهج‌البلاغه بر مى‌آيد اين است كه دين و ايمان و عقيده صحيح نقش مهمّى در ساخت و سير تاريخ دارد و به عنوان محور و مدار حركت جامعه به شمار مى‌رود؛ حضرت على عليه السلام مى‌فرمايد:

[1] - علق (96)، آيۀ 5.

[2] - الرحمن (55)، آيات 1-4.

[3] - بحارالانوار، ج 71، ص 342.

[4] - فلسفۀ تاريخ، مطهرى، ج 1، ص 29-30.