(وَاتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصيبَنَّ الَّذينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خاصَّةً) (1)

و از فتنه‌اى كه فقط به كسانى از شما كه ستم كرده‌اند نمى‌رسد [بلكه ستم ناكردگان را نيز در برمى‌گيرد] بترسيد.

تشابه تاريخ‌

حوادث تاريخى تشابه زيادى به هم دارند و در حقيقت داراى يك ماهيّت هستند.

اين نكته را با دقّت در آيات قرآن، مى‌توان به دست آورد. از جمله حضرت شعيب خطاب به قوم خود مى‌گويد:

(وَ يا قَوْمِ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شِقاقى‌ انْ يُصيبَكُمْ مِثْلُ ما اصابَ قَوْمَ نُوحٍ اوْ قَوْمَ هُودٍ اوْ قَوْمَ صالِحٍ وَ ما قَوْمُ لُوطٍ مِنْكُمْ بِبَعيدٍ) (2)

اى قوم من: ستيزه‌جويى با من شما را به آنجا نكشاند كه همانند آنچه به قوم نوح يا قوم هود يا قوم صالح رسيد، به شما هم برسد و قوم لوط از شما دور نيست.

در اين آيه، دو اصل از اصول ثابت تاريخ مطرح شده است: يكى نزول عذاب بر مخالفان انبيا؛ دوم تشابه سرنوشتهاى مجرمان و تناسب گناه و مجازات. جمله (وَما قَوْمُ لُوطٍ مِنْكُمْ بِبَعيدٍ) بيانگر اين نكته مى‌باشد: از يك‌سو ميان قوم لوط كه در سرزمين سدوم [منطقه‌اى از فلسطين‌] مى‌زيستند و ميان قوم شعيب كه در نزديكى سرزمين «مدين» زندگى مى‌كردند فاصله‌اى نبود و در حقيقت بر سر راه اينها بودند. (3)و از نظر زمانى هم باز فاصله زيادى نبود چرا كه فاصله زمانى ميان آنها كمتر از سه قرن بود (4)و چندان دور نبود كه تاريخشان به دست فراموشى سپرده شده باشد. امّا از نظر عمل هرچند ميان انحرافات اخلاقى قوم لوط و انحرافات اقتصادى قوم شعيب فرق بسيار بود ولى هردو در توليد فساد در جامعه و به‌هم ريختن نظام اجتماعى و از ميان بردن فضائل اخلاقى و اشاعه فساد با هم شباهت داشتند. (5)

--------------------

(1)- انفال (8)، آيۀ 25.

(2) - هود (11)، آيۀ 89.

(3) - مجمع‌البيان، ج 5، ص 188؛ والكاشف، ج 4، ص 261.

(4) - ترجمۀ الميزان، ج 10، ص 558.

(5) - تفسير نمونه، ج 9، ص 210.