چند نكته مهم‌

1- گاهى پرواز استثنايى يك پرنده و گزارش آن از يك فرهنگ و تمدّن، سرآغاز حركت مقطعى از تاريخ مى‌گردد و مسير ملّتى را تغيير مى‌دهد ولى اين حركت، هرگز به معناى تصادفى بودن تاريخ نيست بلكه همه اين رويدادها بر مبناى علم و اراده و با هدايت تكوينى خداوند و براساس اصول كلى و ضوابط اجتماعى انجام مى‌گيرد و شايد مشابه آن، در عصر و نسلى تحقق يابد و سرچشمه تحوّلاتى گردد.

2- غرور و قدرت، از موانع حركت تكاملى تاريخ است، هنگام ايجاد تحوّل در تاريخ يك ملّت نخست بايد موانع را از ميان برداشت به همين دليل حضرت سليمان عليه السلام ابتدا با عملياتى، غرور بلقيس را شكست و زمينه ايمان آنان را فراهم ساخت.

3- اين رويداد، در عمل نشان مى‌دهد كه آميختگى و معيّت نيروى مادى با معنويّت اثر خاصّى مى‌آفريند و قدرت‌هاى مادى را تحت‌الشعاع قرار مى‌دهد. [1]

قوم تُبّع‌

تبايعه اقوامى بودند در يمن با دولت و شوكتى قوى و حكومتى گسترده از نظر مالى و معيشت بمراتب بالاتر از قريش بودند. آنان از فرمان خدايشان سرپيچى كردند و سرانجام بخاطر عملكرد خود مجازات شدند و به نابودى رسيدند و مايه عبرت آيندگان گرديدند. [2]قرآن سرنوشت آنان را حكايت مى‌كند و راز هلاكتشان را يادآور مى‌شود تا سرمشقى براى مخاطبانش گردد:

(أَهُمْ خَيْرٌ امْ قَوْمُ تُبَّعٍ وَالَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ اهْلَكْناهُمْ انَّهُمْ كانُوا مُجْرِمينَ) [3]

آيا آنها بهترند يا قوم «تُبّع» و كسانى كه پيش از آنها بودند؟ آنها را هلاك كرديم، زيرا كه گنهكار بودند.

[1] - ر. ك: تفسير نمونه، ج 15، ص 485.

[2] - الكاشف، ج 7، ص 13.

[3] - دخان (44)، آيۀ 37.