نشان دهد مراقب اوضاع و حركات امام عليه السلام است، دست به چنين اقدامى زد.

شايد بتوان گفت: عامل تحريك معاويه- براى استفسار از شايعات نقض آتش بس- اشعث بوده است؛ كسى كه به قول ابْنِ ابى‌الحديد معتزلى: منشأ هرگونه فساد و تباهى در حكومت على عليه السلام و عامل هرگونه اضطراب و نگرانى براى مسلمانان بود [1] و امام عليه السلام او را منافق پسر كافر خوانده است. [2]

مسأله‌اى كه اين احتمال را تقويّت مى‌كند اين كه وى همزمان با رسيدن پيامى از شام براى اميرمؤمنان عليه السلام و برحذر داشتن آن حضرت از مخالفت «قرارداد» نزد اميرمؤمنان عليه السلام رفت و درحالى كه عدّه زيادى در خدمت امام عليه السلام بودند گفت: مردم نقل مى‌كنند كه شما تحكيم را گمراهى دانسته و پايدارى بر آن را موجب كفر مى‌دانيد. [3]

اميرمؤمنان عليه السلام لازم ديد براى تكذيب شايعات و روشن كردن افكار مردم به مسجد رود و خطابه‌اى ايراد نمايد. آن حضرت در ضمن سخنانش فرمود:

«هر كس گمان كرده من از پيمان حكميّت منصرف شده‌ام دروغ گفته است و هر مسلمانى تحكيم را موجب گمراهى بداند خود گمراه‌تر است.» [4]

هنوز سخن امام عليه السلام به پايان نرسيده بود كه فريادى از گوشه مسجد برخاست: اى على! افراد را در دين خدا شريك قرار دادى. «لا حَكْمَ الّا للَّهِ». به دنبال او فريادهاى «لا حَكْمَ الّا للَّهِ» فضاى مسجد را پر كرد. [5]

نتيجه تحريكات منافقين اين شد كه نه تنها خوارج بحال اول بازگشتند بلكه در كينه و عناد خود جدّى‌تر شدند. پس از پايان جلسه با خشم و نفرت بيش از پيش از شهر خارج شده، به اردوگاه سابق خود بازگشتند.

[1] -كُلُّ‌ فَسادٍ كانَ‌ فى خَلافَةِ‌ عَلِىًّ‌ عليه السلام وَ كُلُّ‌ اضْطِرابٍ‌ حَدَثَ‌ فَاَصْلُه الْاَشْعَثُ‌: شرح نهج البلاغه، ج2، ص 279

[2] - عَلَيْكِ‌ لَعْنَةُ‌ اللاّعِنينَ‌ حائِكُ‌ بْنُ‌ حائِكٍ‌!، مُنافِقُ‌ بْنُ‌ كافِرٍ، نهج البلاغه، خ 19

[3] -سيرة الائمة الاثنى عشر، ج1، ص 498 و شرح نهج البلاغه خوئى، ج4، ص 126

[4] - سيرة الائمة الاثنى عشر، ج1، ص 489

[5] -شرح نهج البلاغه خوئى، ج4، ص 127