ولى جنگ جمل و نتايج ناگوارى كه به دنبال داشت اين سدّ عظيم را شكست و راه را براى طغيان معاويه گشود.

- استناد به كار خلفاى پيشين‌

موضوع ديگرى كه معاويه با آن، كار خود را توجيه مى‌كرد اين بود كه مى‌گفت: خلفاى پيشين بر حضرت على عليه السلام سقيت گرفتند و مسلمانان نيز حكومت آنان را پذيرفتند. من نيز از روش آنان پيروى مى‌كنم.

چنانكه ضمن نامه‌اى به «مُحَمَّدِ بْنِ ابى بَكْر» نوشت:

«پدرت و عمر اولين كسانى بودند كه با خلافت على عليه السلام مخالفت كردند و حقّ او را گرفتند. بر كرسى خلافت تكيه زدند بدون اينكه على عليه السلام را در كار خود شركت دهند اگر ما در راه راست گام بر مى‌داريم، پدرت از نخستين پويندگان اين راه بود و اگر در راه ستم پيش مى‌تازيم پدرت آن را بنا گذارده است، ما شريكان او هستيم و به او تأسّى مى‌جوييم؛ اگر پدرت در اين كار بر ما پيشى نمى‌گرفت ما هرگز با على بن ابيطالب مخالفت نمى‌كرديم، ليكن ديديم پدرت آن كار را كرد، ما هم به او اقتدا كرديم » [1]

- فرصت تبليغاتى‌

پس از قتل عثمان و شرورش «صلحه و زبير» فرصت تبليغاتى مهمّى بر ضدّ حكومت امير مؤمنان عليه السلام در اختيار معاويه قرار گرفت. و آن جريان خونخواهى عثمان بود.

معاويه براى تحريك احساسات مردم شام «پيراهن خون آلود عثمان» و انگشت بريده شده «نائله» همسر او را كه «نُعْمان بْنِ بَشير» ربوده و به شام آورده بود [2] در مسجد نصب كرد. و عدّه‌اى از مردم عوام به ويژه پيرمردان را در كنار آن به نوحه سرايى واداشت. اين جريان تبليغاتى به قدرى در افكار مردم اثر گذارد كه به محض ايراد خطابه‌اى محرك همه‌

[1] - وقعه صفين، ص 119 -120 و شرح ابن ابى‌الحديد، ج3، ص 189

[2] -تاريخ ابوالفداء، ج1، ص 171، و كامل ابن اثير، ج3، ص 192 و 277