پيش به سوى بدر

رسول خدا (ص) پس از كسب اطّلاعات لازم از موقعيّت نظامى دشمن، در شب جمعه، هفدهم ماه رمضان حركت كرد و در كنار چاههاى بدر در «عُدْوَةَ الدُّنْيا» [1] بر روى زمينهاى‌شنى موضع گرفت. سپاهيان حوضى ساختند و از آب چاه آن را انباشتند. شنى موضع گرفت. سپاهيان حوضى ساختند و از آب چاه آن را انباشتند.

سپاه دشمن نيز پيش از سربازان اسلام خود را به سرزمين بدر رسانده و در «عُدْوَةُ الْقُصْوى‌» ناحيه جنوبى بدر موضع گرفته بودند.

زمينى كه مشركان انتخاب كرده بودند، براى عمليّات نظامى مناسبتر از نقطه‌اى بود كه مسلمانان فرود آمده بودند، چون هم مرتفع و مسلطّ بر اطراف بود و هم سفت و محكم و قابل مانور. ولى خداوند امدادهاى غيبى اش را در شب حمله بر مسلمانان فرو فرستاد؛ باران رحمت الهى باريدن گرفت. [2] و زمين شنزار غير قابل مانور را زير پاى رزمندگان اسلام محكم ساخت و زمينى را كه دشمن بر آن بود گل آلود و غير قابل تردّد كرد.

«عمّار ياسر» و «عبداللَّه بن مسعود» كه آن شب براى كسب اطّلاعات اردوگاه دشمن را دور زدند، وضعيّت روحى مشركان را به پيامبر (ص) چنين گزارش دادند:

همه لشگر را هراس و وحشت و اضطراب فرا گرفته است، چندانكه وقتى اسبى از آنان مى‌خواست شيحه بكشد (با تازيانه) به صورتش مى‌زدند تا

[1] . عُدْوَه از مادّۀ «عَدْو» گرفته شده كه به معناى تجاوز كردن است. ولى بر اطراف و حاشيۀ هر چيز نيز اطلاق مى‌شود؛ چون از حد وسط به يك سو تجاوز كرده است. در اينجا «عُدْوَه» به كناره وادى اطلاق شده است. و دُنيا و قُصْوى مؤنّث «اَدْنى» و «اَقْصى» هستند.

در سرزمين بدر، مسلمانان در نقطه شمالى كه پست و نزديكتر به «مدينه» بود قرار داشتند و مشركان در ناحيۀ جنوبى كه مرتفع و دورتر به «مدينه» بود موضع گرفته بودند و بين دو سپاه وادى اى فاصله بود.

قرآن در سوره انفال، آيۀ 42 به موقعيّت دو سپاه و همچنين كاروان تجارتى قريش اشاره كرده مى‌فرمايد: «إِذْ أَنْتُم بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيَا وَهُم بِ‌الْعُدْوَةِ الْقُصْوَى وَالرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنكُمْ‌.»

به يادآور آن هنگامى را كه شما در نقطۀ نزديكترى (به مدينه) قرار داشتيد و آنان در بلندى دورترى و كاروان (ابوسفيان) پايين‌تر از شما بود

[2] . انفال، آيۀ 11: «وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُم مِنَ السَّماءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُم بِهِ وَيُذْهِبَ عَنكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِالْأَقْدَامَ‌.»