گرديد. [1]

ميزان خسارت و تلفات وارده به طرفين‌

در جنگ احد، هفتاد نفر از مسلمانان شربت شهادت نوشيدند. چهار نفر از اين شهدا از مهاجران و بقيه از انصار بودند. حدود هفتاد نفر نيز جراحت برداشتند. از نيروهاى مشركين بين 22 تا 26 نفر به هلاكت رسيدند كه نيمى از آنان با شمشير على عليه السلام از پاى در آمدند. [2]

مفهوم شهادت‌

قُزْمان، يكى از منافقان مدينه بود. هرگاه نزد رسول خدا (ص) نام او برده مى‌شد، مى‌فرمود: «او از مردان دوزخى است.»

هنگامه احد كه پيش آمد، قُزْمان از سپاه اسلام تخلف كرد و به عَبْدُاللَّه بْنِ ابَىّ و ديگر منافقان پيوست. چون به مدينه رسيد زنان او را سرزنش كردند. بر سر غيرت آمد، سلاح برداشت و روانه احد شد. مردانه جنگيد و با رشادت و دلاورى، تنى چند از مشركان را كشته و زخمى كرد. در لحظه‌هاى پايان نبرد، زخمهاى فراوانى برداشت و در صحنه پيكار بر زمين افتاد. مسلمانان به سويش شتافتند و گفتند: «اكنون دلشاد باش كه بهشت جايگاه توست. شهادت بر تو مبارك باد!» وى گفت: «براى چه دلشاد باشم؟ جز براى شرف قبيله خود نجنگيدم و اگر براى قبيله‌ام نبود به جنگ نمى‌پرداختم. او پيش از اين نتوانست درد زخمهايش را تحمل كند، تيرى از تركش در آورد و خودكشى كرد. [3]

جنگ سرد روانى‌

نفوذ در عقايد و انديشه‌هاى مردم، فرصت مساعد مى‌طلبد. هيچ فرصتى براى

[1] . سيره حلبى، ج 2، ص 244 و مغازى واقدى، ج 1، ص 274

[2] . الصحيح من سيرة النبى، ج 4، ص 319 - ارشاد، شيخ مفيد، ص 42 و بحارالانوار، ج 20، ص 90

[3] . سيره ابن هشام، ج 3، ص 93 و مغازى واقدى، ج 1، ص 223-224