بازگشت، مقاومت، پيروزى‌

در آن لحظات حساس، رسول خدا (ص) با ابتكار خاصى توانست به سپاه از هم گسيخته سامان دهد. وقتى فرار سپاهيان را مى‌نگريست، فرمود: «مردم! كجا مى‌گريزيد؟» پيامبر (ص) به عمويش عباس كه صدائى رسا داشت فرمود تا فرياد بكشد:

«اى گروه انصار! اى اصحاب بيعت رضوان! بسوى پيامبر باز آييد.»

پايدارى و استقامت پيامبر و نداهاى عباس، سبب شد كه مسلمانان بخود آيند و يكى پس از ديگرى بازگردند. تعداد نيروهاى مقاومت به صد نفر رسيد و نبرد پرشور حماسه سازان آغاز گرديد. در گرماگرم اين رزم، رسول خدا (ص) فرمود: الان تنور جنگ شعله ور شد.

على عليه السلام، بزرگ قهرمان رزم و پيكار، از نخستين لحظه‌هاى حمله دشمن، پروانه وار به گِرد شمع وجود پيامبر (ص) مى‌گشت و جانانه از او دفاع مى‌كرد و در آن هنگامه، چهل تن از سلحشوران هَوازِن را به دوزخ فرستاد.

رسول خدا (ص) با فرماندهى دقيق و حكيمانه‌اش، حركت جديدى را در برابر حمله غافلگيرانه نيروهاى دشمن آغاز كرده بود. او خود، در حالى كه رجز مى‌خواند با شجاعتى وصف‌ناپذير با خصم بدخواه مى‌رزميد. دشمن مى‌كوشيد پيروزى بدست آمده را حفظ كند، اما لحظه به لحظه ضعيف‌تر مى‌شد. و در مقابل، هر لحظه بر تعداد نيروهاى اسلام اضافه مى‌شد.

سرانجام، خطوط دفاعى دشمن شكسته شد. حمايت از زن و فرزند و مال نتوانست انگيزه‌اى قوى براى پايدارى دشمن باشد. بالاخره با بازگشت نيروهاى اسلام و رزم دلاورانه شان، همگام با روشن شدن هوا، آثار شكست دشمن و پيروزى رزمندگان نمايان شد و دشمن با برجاى نهادن شش هزار اسير و مقدار زيادى غنائم: بيست و چهار هزار شتر، چهل هزار گوسفند و حدود هشتصد و پنجاه كيلوگرم نقره، از معركه گريخت. [1]

[1] . تاريخ پيامبر اسلام (ص) نوشته مرحوم آيتى، ص 552