درس 6

دوران جوانى‌

شركت در حِلْفُ الْفُضُول‌

حدود بيست سال پيش از بعثت، سران برخى از تيره‌هاى قريش در منزل «عبداللَّه بن جُدْعان» كه مردى سالمند و شريف بود، اجتماع كرده و قراردادى را به اتّفاق به امضا رساندند [1] كه در تاريخ به نام «حِلْفُ الفُضُول» يعنى «پيمان فضلها» ناميده شده‌

[1] . در مورد زمينۀ انعقاد چنين پيمانى نوشته‌اند: مردى از قبيلۀ «بَنىٖ زُبَيْد» كالايى براى فروش به مكّه آورد. «عٰاص بن‌وائل» (پدر عمرو عاص معروف) از طايفه «بَنىٖ سَهْم» كالاى او را خريد ولى از پرداخت بهايش خوددارى ورزيد.

مرد زُبَيْدى كه غريب بود و در مكه كسى را نداشت ناچار براى گرفتن حقش بر فراز كوه «اَبُو قُبَيْس» رفت و فرياد برآورد: اى مردان قريش! به داد ستمديده‌اى دور از طايفه و كسان خويش برسيد كه در داخل شهر مكّه سرمايۀ او را به ستم برده‌اند.

سران تيره‌هاى «بنى‌هاشم»، «بنى‌مُطّل»، «بنى‌زُهْرَه»، «بنى‌تَيْم» و «بَنىٖ حارث» با شنيدن ايننداى حق طلبانه به خانه «عبداللّٰه بن جَدعان» اجتماع كرده و چنين پيمانى منعقد كردند و در اوّلين اقدام، حق اين بازرگان غريب را از خريدار زورگو گرفته و به وى دادند. «ر. ك. البداية و النهاية، ابن كثير، ج 2، ص 270-271.»

[1] دربارۀ وجه نامگذارى اين پيمان به «حِلْف الفضول» دو جهت ذكر شده است:

الف - در دورانهاى پيش در ميان قبيله «جُرْهم» سه تن كه نام هر سه آنان فضل بود به نامهاى «فضل بن فضاله»، «فضل بن وداعه» و «فضل بن حارث» چنين پيمانى بستهب ودند و چون محتواى پيمان قريش همان محتوا بود اين پيمان را به همان نام، ناميدند.

ب - چون شركت‌كنندگان سوگند ياد كردند كه فضول (اموال و دارايى افراد) به اهلش بازگردد و هيچ ستمگرى بر ستمديده زور نگويد، از اين رو پيمان «حِلْفُ الفضول» ناميده شد. «ر. ك. السيرة النبويه، ج 1، ص 140، پانوشت والبداية والنهايه، ج 2، ص 270-271.»