كربلا و در ميان لشگريان ابن‌زياد به وجود آورد. اين احساس گناه دو جنبه داشت: از يك طرف گناهكار را به جبران گناه و جرم خود وادار مى‌كرد، و از طرف ديگر كينه و عداوت مسبّبان ارتكاب چنين گناه را به دلها مى‌ريخت.

اين احساس گناه و بيدارى وجدان، پس از انقلاب، بسيارى از جمعيّت‌هاى اسلامى را- به منظور جبران گناهان خويش- به كوشش واداشت و آتش كينه و عداوت امويان را در دلهاى آنان هر چه بيشتر برافروخت.

امويان پس از حادثه كربلا با انقلاب‌هاى متعددى رو به رو شدند كه سرچشمه و منشأ اصلى همه آنها، انقلاب حسين عليه السلام و خوددارى انقلابيون از يارى او و ميل به انتقامجويى از امويان بود.

سخنرانى‌هاى بازماندگان امام حسين عليه السلام در مدّت اسارت، در اين زمينه نقش بسيار مؤثرى داشت.

ج- بيدارى روح مبارزه‌

پس از شهادت حسين بن على عليه السلام روح مبارزه و پرخاشگرى در ميان امّت اسلامى بيدار شد. پيش از انقلاب، يك سلسله بيمارى‌هاى فردى و اجتماعى مانع انقلاب مسلمانان در راه حفظ اسلام و موجوديت آن بود. ولى انقلاب امام حسين عليه السلام تمام موانع فردى و اجتماعى انقلاب را از ميان برداشت و روح تازه‌اى در كالبد امّت اسلامى دميد.

پس از انقلاب حسين بن على عليه السلام جنبش‌هايى به وجود آمد كه از پشتيبانى و حمايت مسلمانان انقلابى برخوردار بود. مهم‌ترين اين جنبش‌ها عبارت بود از: نهضت توابين، قيام مردم مدينه و نهضت مختار بن ابى عبيده ثقفى. [1]

[1] در بخش زندگانِی امام سجاد علِیه السلام به اِین قِیام‌ها اشاره خواهِیم کرد.