حرف او را نفهميد. ابن عباس گفت: كسانى از مردم مدينه كه در آنجا حاضرند برخيزند و براى آنها مفهوم زكات روزه را توضيح دهند. [1]

امام باقر عليه السلام در چنين فضايى به احياى فقه ناب محمدى و گسترش كلّيات و فروع آن در ميان مردم همّت گمارد. اصلى‌ترين مستند امام عليه السلام در تبيين مسائل فقهى كتاب الهى و سنّت نبوى بود و اين در شرايطى بود كه فقهاى عامّه در اين عصر مانند زُهَرى، قَتاده، هشام بن عروه، مَكْحول و ... با تكيه بر آراء و نظرات خود و نيز قياس و استحسان بر مسند فتوا تكيه داده پاسخگوى مسائل دينى مردم بودند. پيشواى پنجم عليه السلام با اتخاذ اين روش به مبارزه با عالمان دربارى و تخطئه روش فقهى آنان برخاست.

پيشواى پنجم علاوه بر فعّاليت در زمينه‌هاى ياد شده، عالمان و فقيهانى همچون: ابان بن تغلب، زرارة بن اعْيَن، محمد بن مسلم، مؤمن طاق، جابر بن يزيد جعفى و ... را تربيت كرد كه هر كدام نقش مهمّى در حفظ و گسترش فقه اهل بيت داشتند. ابان بر چنان جايگاهى از فقاهت راه يافته بود كه از سوى امام باقر عليه السلام مأمور شد در مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله بر كرسى فقاهت برآيد و براى مردم فتوا دهد. [2]

3- نشر ساير علوم‌

امام باقر عليه السلام علاوه بر فقه به توسعه و نشر ديگر علوم از قبيل كلام، تفسير، اخلاق و طب پرداخت. حضرت در زمينه دانش كلام علاوه بر روايت برخى خطبه‌هاى امير مؤمنان عليه السلام درباره توحيد و صفات خدا، به تبيين دقيق‌ترين مباحث كلامى مورد اختلاف بين شيعه و ساير مذاهب اسلامى پرداخت و در دو محور مهمّ اعتقادى، يعنى توحيد و امامت كه در آن عصر معركه آراء بود، با تكيه بر مبانى عقلى و نقلى، ديدگاههاى اسلام را بيان كرد. [3]

امام پنجم به تفسير قرآن اهتمام زياد داشت و روايات نقل شده از آن گرامى در تفسير آيات و شأن نزول آنها زينت بخش كتابهاى تفسيرى است. و بنابر نقل خود آن حضرت،

[1] الإحکام فِی اصول الاحکام، ج 2، ص 131.

[2] ر.ک: معجم رجال الحدِیث، ج 1، ص 144.

[3] ر.ک: حِیاة الامام محمد الباقر علِیه السلام، ج 1، صص 189 ـ 208.