ديگر خليفگان اموى معاصر امام صادق عليه السلام يعنى يزيد بن وليد، ابراهيم بن وليد و مروان بن محمّد از همين قماش بودند. ويژگى مهم دوران شش ساله حكومت سه نفر اخير، نابسامانى اوضاع سياسى مملكت، اختلافات و كشمكش‌هاى دولتمردان با يكديگر، ناامنى و هرج و مرج در نقاط مختلف كشور و افزايش موج نارضايتى، شورش و قيام‌هاى مردمى عليه حكمرانان اموى بود كه در نهايت منجر به سرنگونى حكومت هزار ماهه امويان شد.

روى كار آمدن بنى‌عباس‌

با در هم پيچيده شدن طومار حكومت امويان در هيجدهمين سال امامت امام صادق عليه السلام، عباسيان كه در حقيقت روى ديگر سكّه امويان بودند بر مسند خلافت تكيه زدند. آنان هر چند با تكيه بر شعارهاى علويان و حمايت مردمى كه از ستم امويان به ستوه آمده بودند، حكومت را قبضه كردند، ليكن از آنجا كه سنگ بناى حكومتشان بر باطل بود، در اندك زمانى پس از به قدرت رسيدن، چهره ضدّ اسلامى و ضدّ مردمى خود را برملا كردند و با مخالفان، همان سياستى را در پيش گرفتند كه بنى‌اميّه داشتند و بلكه در بعضى جهات بدتر و ستمگرانه‌تر از آنان. چندان كه بعضى افرادى كه هر دو دوره را درك كرده بودند چنين آرزو مى‌كردند:

يا لَيْتَ جَوْرُ بَنى‌ مَرْوانَ عادَلَنا وَ انَّ عَدْلَ بَنِى الْعَبَّاسِ فِى النَّارِ [1]

اى كاش، ستم مروانيان براى ما بازمى‌گشت و عدالت عباسيان در آتش مى‌سوخت.

ابوالعباس سفّاح، نخستين خليفه عباسى چهار سال حكومت كرد. وى با دو مشكل اساسى رو به رو بود: نخست، وجود باقيمانده امويان كه در نقاط مختلف پراكنده بودند، و دوّم علويانى كه به عنوان محور اساسى و مورد اعتماد مبارزه عليه امويان، مطرح و در ميان توده‌هاى مردم از نفوذ و محبوبيّت ويژه‌اى برخوردار بودند.

سفّاح براى تثبيت پايه‌هاى حكومت خود و چيرگى بر اين دو رقيب خطرناك دست‌

[1] المحاسن و المساوِی، ص 246.