را از خود به يادگار گذاشته كه در مجموعه‌هاى تاريخى، حديثى و تفسيرى گرد آمده است. [1]

گستره فعاليّت‌هاى فرهنگى‌

تلاش‌هاى فرهنگى موسى بن جعفر عليه السلام به تبيين اصول و فروع مكتب محدود نمى‌شد، بلكه ابعاد ديگرى نيز داشت كه مهم‌ترين آنها عبارتند از:

الف- تربيت گروه زيادى از افراد مستعد: در منابع رجالى شمار پرورش‌يافتگان مكتب امام و راويان آن حضرت، 160، 270 و 321 نفر ذكر شده است [2] كه به احتمال قوى، منظور شاگردان زبده آن حضرت هستند نه همه آنان. بعضى از ياران برجسته پيشواى هفتم عبارتند از: محمد بن ابى عمير، على بن يقطين، هشام بن حكم، هشام بن سالم، يونس بن عبدالرّحمان، صفوان بن يحيى و على بن جعفر.

ب- مبارزه با گروه‌ها و مسلك‌هاى ملحد و منحرف از خط امامت: در دوران امامت امام كاظم عليه السلام هر چند از سوى دستگاه خلافت عباسى بويژه مهدى و هادى با بعضى از گروه‌هاى فكرى مثل ملحدان و زنديقان مبارزه مى‌شد؛ ليكن اين تلاش با انگيزه سياسى و با توسل به زور و سرنيزه انجام مى‌گرفت؛ بدين جهت گروه زيادى به اتهام الحاد و زندقه‌گرايى به دست عوامل حكومت به قتل رسيده يا به زندان افكنده شدند؛ [3] در صورتى كه پيشواى هفتم با انگيزه هدايت و روشنگرى و با تكيه بر منطق و استدلال به اين امر همّت مى‌گمارد. گاه نيز ياران خود را براى انجام اين مهمّ تشويق مى‌كرد. بعضى گروه‌هاى فكرى كه عليه آن‌ها موضع گرفت و ديدگاه‌هاى اعتقادى‌شان را نقد كرد عبارتند از ملحدان و زنديقان، مرجئه و جبريان.

ج- احتجاجات و مناظرات علمى با علماى دربارى و سران مكاتب فكرى: از

[1] حجة الاسلام شِیخ عزِیزالله عُطاردِی از محققان معاصر، رواِیات رسِیده از امام کاظم علِیه السلام در موضوعات مختلف اسلامِی را در مجموعه سه جلدِی تحت عنوان «مسند الامام الکاظم علِیه السلام» فراهم آورده که در خور ستاِیش است. تأمل در اِین مجموعه و موضوعات گوناگون آن خواننده را به عمق و عظمت کار فرهنگِی موسِی بن جعفر علِیه السلام و نقش ارزنده‌اِی که آن حضرت در حراست از نهضت فرهنگِی امام صادق علِیه السلام و گسترش و شکوفاِیِی آن اِیفا کرده است واقف مِی‌سازد.

[2] ر.ک: رجال شِیخ طوسِی، صص 342 ـ 346 و حِیاة الامام موسِی بن جعفر علِیه السلام، ج 2، صص 224 ـ 374.

[3] براِی آگاهِی بِیشتر ر.ک: البداِیة و النهاِیه، ج 10، ص 153 و تارِیخ الخلفاء، ص 273.