درس يازدهم: آشنايى با دولت آل بويه‌

1. تأسيس دولت آل‌بويه

سلسله ايرانى‌نژاد و شيعى مذهب منسوب به ابوشجاع بُوْيَه، ميان سالهاى 322- 448 هجرى بر بخش بزرگى از ايران و عراق و جزيره تا مرزهاى شمالى شام فرمان راندند. [1]

1- 1. سابقه تاريخى‌

ميانه‌هاى سده سوم هجرى را بايد دوره جنبشهاى استقلال‌طلبانه‌اى دانست كه در بخشهايى از قلمرو عباسى به انگيزه‌هاى مختلف صورت گرفت و تجزيه و ضعف خلافت عباسى و تأسيس حكومتهاى مستقل و نيمه مستقل را در پى داشت. [2]

در اوايل سده چهارم هجرى، ديلميان كه هيچ‌گاه به اطاعت خلفا گردن ننهادند، جنبشهاى ديگرى در شمال ايران آغاز كردند كه به گفته برخى از مورخان از خلافت عباسى جز نامى باقى نگذاردند. [3]

2- 1. ديلم، خاستگاه آل بويه‌

ديلم در لغت، اسم ابزارى آهنى است براى سوراخ كردن سنگ و ديوار. اين واژه در زبان عرب به معناى دشمن به كار رفته، و وقتى گفته مى‌شود فلان كس از ديالمه است، يعنى از دشمنان است. ديلم به معنى گروه بسيار و سياهى هم آمده است. [4]

[1] . كاظم موسوى، بجنوردى، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامى ذيل عنوان «آل بويه»

[2] . همان؛ تاريخ تشيع، ج 2، ص 26

[3] . دائرة‌المعارف بزرگ اسلامى، ذيل عنوان آل بويه؛ تاريخ تشيع؛ ج 2، ص 27

[4] . على‌اصغر، فقيهى، آل بويه و اوضاع زمان ايشان با نمودار از زندگى مردم آن عصر، ص 36؛ محمد، معين، فرهنگ معين، ذيل عنوان «ديلم»