6. درآميختن مذهب و سياست‌

پادشاهان سلسله صفويه با درآميختن سياست و مذهب، توانستند حكومت واحدى با قدرت عظيم در ايران به وجود آورند و به تدريج دست دشمنان مذهبى و سياسى را از سرحدات كشور كوتاه كنند. با آنكه سلاطين آخر دوران صفويه افرادى ضعيف و سست اراده بودند، دوره دويست و چهل ساله حكومت آنها، دوران مجد و عظمت ايران و دوران توسعه علوم الهى و دينى بود. در اين دوره فضلا و علماى بزرگ چون محقق ثانى، مقدس اردبيلى، شيخ بهايى، ملا محمدباقر مجلسى (علّامه)، ملا محمدتقى مجلسى، ميرداماد، ملاصدراى شيرازى، ملامحسن فيض كاشانى، ملا عبدالرزاق لاهيجى، ميرزا ابوالقاسم ميرفندرسكى ظهور كردند كه در فقه، حديث، فلسفه و تفسير تبحر تمام داشتند و كتابهاى معتبرى تدوين كردند.

در اين دوران به علت توجه پادشاهان صفوى به مذهب تشيع و تعظيم و تكريم آنان نسبت به آل على (ع)، شعراى مرثيه‌گو مانند محتشم كاشانى و نوپردازانى به سبك هندى چون كليم و صائب پرورش يافتند و بازار صنايع ظريف رونق گرفت و نقاشان و خطاطان بزرگى ظهور كردند كه در تاريخ هنرهاى زيباى اين كشور قدر و منزلت فراوان دارند. از آن جمله، كمال‌الدين بهزاد بود كه اوايل دوره صفويه را درك كرد و ديگر مير سيدعلى و سلطان محمد و ميرك و عليرضا تبريزى عباسى را مى‌توان نام برد. [1]

بيشتر پادشاهان معمولًا مردمانى غرق در عيش و نوش و فساد و انحراف اخلاقى و دينى‌اند؛ اما براى اين كه بتوانند به اين عياشيها در سايه حكمرانى خويش تداوم بخشند، خود را همرنگ محيط مى‌كنند و يا اگر مصالح سياسى اقتضا مى‌كند، از مذهب براى ايجاد همبستگى ميان مردم سود مى‌برند. شايد صفويه هم براى ايجاد اتحاد در ميان مردم، تشيع را تنها زمينه‌اى ديدند كه از طريق آن با اطمينانى بيشتر به حكمرانى و سلطنت خود تداوم بخشند، ولى صرف‌نظر از نيّت و هدف آنها، دوران صفويه دوران مجد و عظمت و افتخار ايرانيان بود. رهبر انقلاب حضرت آيت الله العظمى خامنه‌اى مى‌فرمايد:

پادشاهان صفويه مايه افتخار ما هستند. مى‌دانيد ما براى پادشاهان صفوى ارزش و اعتبارى‌

[1] . ر. ك: تاريخ دو هزار و پانصد ساله ايران، ج 3، ص 172-188