درس پانزدهم: تحولات شيعه از صفويه تا انقلاب اسلامى ايران‌

1. دوران صفويه‌

صفويان با تكيه بر اعتقادات ديرين و جا افتاده شيعى مانند امامت علوى، مهدويت و احساسات و عواطف سركوب شده هزار ساله شيعه توانستند به مذهب تشيع در ايران رسميت ببخشند.

نخستين پادشاه اين سلسله «شاه اسماعيل» با ادعاى سيادت و پيوند خود با آل على (ع) مشروعيت سياسى خود را محرز كرد و بدين ترتيب تا حدودى اقتدار خود را با باورهاى ديرين شيعه، يعنى امامت علوى از نسل فاطمه (ع)، نزديك ساخت.

با رسميت يافتن مذهب تشيع توسط صفويان برخى از بزرگان شيعه بنابه شرايط موجود در دستگاه صفويه وارد شدند و به آنها براى پياده كردن دستورات اسلام و مهار قدرت و تعليم و ارشاد آنها همكارى نمودند كه در اواخر عصر صفويان نفوذ و اقتدار سياسى و اجتماعى فقيهان و عالمان شيعه به اوج خود رسيد. اين شمار عالمان كه به ملا باشى- شيخ الاسلام- ملقب شدند، چندان قدرت سياسى يافتند كه در عزل و نصبها و امور سياسى و اقتصادى نقش مهمى ايفا مى‌كردند. كار آنها به آنجا كشيد كه شاه سليمان صفوى از آقا حسين خوانسارى، مجتهد برجسته آن زمان خواست، كه در غيبت او، جانشين وى در كار سلطنت باشد و هرگونه كه بخواهد، در كار مملكت دخل و تصرف نمايد. در آن دوران براى جواز همكارى با پادشاهان و مشروعيت قدرت آنها شرايطى به شرح زير لازم ديده شد:

الف. شاه شيعه امامى باشد.

ب. مذهب شيعه را ترويج كند.