درس پنجم: موالى و عوامل گرايش آنها به تشيع‌

1. موالى در لغت و اصطلاح‌

موالى، جمع «مولى» به معانى يار، ياور، دستگير، آزاد شده، عبد، مملوك و غلام آزاد شده آمده است.

و در اصطلاح به مسلمانانى «موالى» گفته مى‌شود كه، كافر بوده‌اند و به دست مسلمانان اسلام آورده و ولاى آنها را پذيرفته‌اند. [1] به پناهندگان مهاجرى كه براى تأمين امنيت پناهنده (زينهار) قبيله‌اى مى‌شدند، نيز موالى گفته مى‌شود. [2] و اين اصطلاح دلالت بر دون‌پايگى اجتماعى و نوكرى و گماشته بودن نيز دارد. [3]

2. موالى ايرانى در عراق‌

در آستانه نبرد قادسيه، چهار هزار نفر ايرانى به سپاه عرب پيوستند. آنان به فرماندهى «زهرة بن حويه» براى شركت در جنگ آماده شدند. اين افراد كه «حمراء» يا «موالى» ناميده شدند، براى پيوستن به سپاه عرب شرط كردند كه پس از جنگ هر كجا خواستند بتوانند بروند، با هر قبيله‌اى كه خواستند، هم‌پيمان شوند و سهمى از غنائم جنگى نيز برگيرند. با شرايط آنها موافقت شد و آنها در جنگ شركت كردند. اينها پس از پيوندشان با برخى از قبايل عرب، اصطلاحاً «موالى» آن قبايل ناميده و مشهور به «حمراء» شدند. [4]

[1] . لغت‌نامه دهخدا، ذيل عنوان «مولى» و «موالى»

[2] . سيد مصطفى، حسين دشتى، معارف و معاريف، ذيل عنوان «موالى»

[3] . تشيع در مسير تاريخ، ص 102

[4] . تاريخ تشيع در ايران، رسول جعفريان، ج 1، ص 111