پس از فتح ايران به دست مسلمانان، شمار فراوانى از ايرانيان در عراق به خصوص شهر كوفه سكنى گزيدند؛ چنان‌كه در شكل‌گيرى شهر كوفه، دومين عنصر اساسى پس از اعراب به حساب مى‌آمدند. ايرانيان ساكن كوفه چنين افرادى بودند:

- افرادى كه به دست فاتحان مسلمان اسير شده و به عنوان برده به كوفه آورده شدند، اكثر آنها اسلام آوردند و آزاد شدند، ولى هم‌پيمان و نان‌خور اعراب باقى ماندند.

- كسانى كه زندگى خود را در امپراتورى فارس از دست داده بودند، كوفه را مناسب‌ترين شهر براى بازيابى فرصتهاى شغلى خويش يافتند و به آنجا هجرت كردند.

- شمارى از زندانيان ايرانىِ آزاد شده در جنگ نهاوند، و زنانى كه بهره فاتحان مسلمان شده بودند و به ازدواج اسير گيرندگان خود درآمده بودند و همچنين 4000 ديالمه‌اى كه در آغاز تأسيس كوفه بدانجا رفته بودند، از ديگر ايرانيانى بودند كه جمعيت ايرانى شهر كوفه را تشكيل مى‌دادند. [1]

3. اسلام آوردن موالى‌

در دوران ساسانيان و مقارن حمله مسلمانان به ايران، بحران همه اركان كشور را فرا گرفته بود. ايران آن روز از درون پوسيده و زمينه براى يك دگرگونى ژرف و اساسى در امپراتورى ساسانى از هر جهت فراهم بود.

توده مردم زير فشار مالياتهاى سنگين، تبعيضات نارواى اجتماعى، فساد، نظام طبقاتى و تحميل قوانين مذهبى آن روز حقوقشان نابود شده بود، عامه مردم كه از كوچك‌ترين حقوق خويش محروم بودند، براى نابودى امپراتورى لحظه‌شمارى مى‌كردند. [2]

اوضاع مذهبى عصر ساسانى، دچار چنان اختناقى بود كه از آن به عنوان مهم‌ترين سبب آشفتگى اوضاع ايران در دوره ساسانيان ياد مى‌كنند. تفرق و تشتّت بين موبدان در اين زمان به حدّ اعلاى خود رسيده بود. خودكامگى‌ها و اقدامات نارواى روحانيون در پيچيده ساختن‌

[1] . تشيع در مسير تاريخ، ج 1، ص 101-102

[2] . زرين‌كوب، عبد الحسين، ايران بعد از اسلام، ص 537