درس ششم: گسترش تشيع در مناطق مركزى ايران [1]

1. قم، نخستين پايگاه تشيع در ايران‌

شهر قم، نخستين شهر شيعى در حوزه مركزى ايران به شمار مى‌رود؛ زيرا پيشينه تشيع در آن به قرن اول هجرى بازمى‌گردد. در حالى كه ايران آن دوران هنوز گرفتار كشمكش پذيرش اسلام و يا باقى ماندن بر كيش اجدادى خود بود، با سكونت اعراب شيعه در قم، اين شهر مشى مذهبى خود را هم انتخاب كرد. [1]

1- 1. خاندان اشعرى در قم‌

پيش از هجرت عربها به قم، ايرانيان كهن در آن زندگى مى‌كرده‌اند. در توصيف شهر قم و ساكنين آن آمده است:

شهرى است جليل‌القدر كه گويند در آن هزار گذر است و درون شهر، دژى است كهن براى عجم، و در كنار آن شهرى است كه به آن «كمندان» گفته مى‌شود و آن را رودخانه‌اى است كه در ميان دو شهر آب در آن جارى است و روى آن پلهايى است كه با سنگ بسته شده ... و اهالى كه بر آن چيره‌اند قومى هستند از «مذحج» و سپس از «اشعريان» و در آن مردمى از عجمهاى كهن سكونت دارند و قومى هم از موالى كه خود مى‌گويند موالى عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب‌اند.

همچنين گفته شده كه پس از قيام مختار در سال 67 هجرى، گروهى از بنى‌اسد به قم هجرت كرده و در آنجا سكنى گزيده‌اند و پيش از اشعريان طايفه مذحج و قيس به اين شهر آمده بودند. در اين شهر پيش از ورود اعراب آتشكده‌هايى وجود داشته كه سپس تبديل به مسجد شده است. [2]

[1] . تاريخ تشيع در ايران از آغاز تا قرن دهم هجرى، ج 1، ص 179

[2] . تاريخ تشيع در ايران از آغاز تا قرن دهم هجرى، ج 1، ص 179-180