فرزند سائب، محمد نيز فردى دلاور و جنگجو بود. چون خاندان اشعرى با آل مروان دشمن بودند، حجاج حاكم مروانى عراق، از ترس برپايى قيام توسط وى، حكم كرد كه او به آذربايجان به روايتى به قزوين برود. محمد از فرمان او سر باز زد و در كوفه مخفى شد. با افشا شدن مخفيگاه وى، حجّاج او را دستگير كرده به قتل رساند. كشته شدن محمد بن سائب به دست حجاج را علت كوچ اشعريان از كوفه دانسته‌اند. [1]

در منابع، از مناطق اصفهان، قزوين، آذربايجان، ارمنستان و خراسان، به عنوان مقصد اشعريان نام برده شده است. اما مسير حركت آنها سرنوشت ديگرى را برايشان رقم زد.

اشعريان پس از تلفاتى كه بر اثر شيوع وبا، متحمل شدند، به سوى مركز ايران حركت كردند و به سال 94 ق، به قريه ابَرشْتَجان از نواحى قم رسيدند و تصميم به اقامت موقت در اين ناحيه گرفتند. طى اين مدت، روابط صميمانه‌اى بين ايشان و اشراف محلى منطقه به نامهاى «خربنداز» و «يزدانفاذار» برقرار گرديد. با دفع حمله ديلميان به ناحيه قم به دست اشعريان، بوميان قم خواستار اقامت اشعريان در قم شدند كه با موافقت آنها رو به رو شدند و پيمان‌نامه‌اى متضمن صلح و دوستى و دفاع از يكديگر بين ايشان منعقد گرديد. [2]

آنها در توسعه و آبادانى شهر، تلاش وافرى داشتند، به طورى كه قم را- كه از روستاهاى پراكنده تشكيل شده بود- به شهرى اسلامى تبديل كردند. [3]

2. تشيع اشعريان‌

اطلاع دقيقى از زمان شيعه شدن اشعريان در دست نداريم. تنها شاهد تاريخى از پيشينه تشيع آنها، شركت مالك بن عامر از ياران حضرت على (ع) در جنگ صفين است. [4] و نيز از حمايت فرزندش سائب، از مختار كه به نام اهل بيت (ع) قيام كرد و از قاتلان امام حسين (ع) انتقام گرفت و خطبه سائب پس از پيروزى مختار بر كوفه با عبارت «يا شيعه آل رسول الله ...» مى‌توان به دست آورد كه آنها گرايشات شيعى داشته‌اند. [5]

[1] . تاريخ تشيع، ج 2، ص 167؛ ر. ك: تاريخ تشيع در ايران از آغاز تا قرن دهم هجرى، ج 1، ص 184-188

[2] . همان، ص 167-168؛ ر. ك: تاريخ تشيع در ايران از آغاز تا قرن دهم هجرى، ج 1، ص 187-188

[3] . تاريخ تشيع، ج 2، ص 169

[4] . تاريخ تشيع در ايران از آغاز تا قرن دهم هجرى، ج 1، ص 191

[5] . همان، ص 185-202