ابو حمزه ثمالى [1] گويد: در مسجد پيامبر نشسته بودم كه مردى آمد و سلام كرد و پرسيد: اى بنده خدا كيستى؟

گفتم: مردى از اهل كوفه، حاجتت چيست؟

گفت: آيا ابوجعفر محمد بى على (ع) را مى‌شناسى؟ چهل مسأله آماده كرده‌ام كه از وى بپرسم و آنچه از جوابهايش حق بود، بدان عمل كنم و آنچه باطل بود، رها كنم.

پرسيدم: آيا مى‌توانى حق را از باطل تشخيص دهى؟

گفت: آرى.

گفتم: اگر خودت مى‌توانى خق را از باطل تشخيص دهى (و خودت معيار حقى) پس چه نياز به جوابهاى محمد بن على (ع) دارى؟

گفت: اى اهل كوفه شما قومى هستيد كه هيچ كس طاقت مناظره با شما را ندارد. [2]

اين يك نمونه فكر تربيت شده در مكتب امام باقر است. فكرى محكم، متين، استدلالى و كوبنده كه طرف مقابل را به طور كامل خلع سلاح مى‌كند و وظيفه امام بيان چنين اصول فكرى و تربيت چنين افرادى است.

بيشتر فعاليتها و بيانات اعتقادى امام عليه‌السلام حول تبيين دو محور مهم اعتقادى يعنى توحيد و امامت است؛ زيرا اين دو مسأله بيشتر معركه آراء بود كه به بحث و تفصيل آن مى‌پردازيم.

بيانات امام در باب توحيد

الف- نهى از تفكّر در ذات حق: از آنجا كه حق تعالى برتر از آن است كه در وهم آيد و با عقول بشر درك شود و از آنجا كه فكر بشر بامكان و زمان انس گرفته و هر چيزى را محكوم مكان و زمان مى‌داند، بدين جهت تفكر در ذات حق و جارى ساختن احكام‌

[1] - ابو حمزه، ثابت بن دينار از افرادى است كه در مكتب امامان سجاد، باقر، صادق، و كاظم عليهم السلام تربيت شده‌است. (تنقيح المقال، ج 1، ص 190)

[2] - بجارالانوار، ج 46، ص 357