به جاى اشتغال به بازى و سرگرميهاى بچه گانه به دانش آموزى همت گمارد. و تحت تربيت «فضل بن سهل» قرار داشت. از اين رو به مرتبه‌اى از فضل و كمال رسيد كه هيچ يك از خلفاى بنى‌عباس به آن مرحله نرسيده بودند.

مورخان و نويسندگان از وى تعريف و تمجيدهاى زيادى كرده‌اند. سيوطى مى‌گويد:

مأمون از حيث دورانديشى، عزم و اراده، تحمل ورزيدن، علم، رأى، زيركى، هيبت، شجاعت و ... سرآمد بود و در بنى عباس كسى با فضيلت تر و عالم تر از او عهده دار خلافت نگرديد. [1]

1- علم و دانش‌

از امتيازات مأمون علم و آگاهى او بوده. وى به بحثهاى علمى اشتياق فراوان داشت و يكى از علل تحولات علمى در زمان خلافت او را علاقه مأمون به دانش دانسته‌اند [2] دربار خلافت او مركز تجمع دانشمندان بزرگ جهان از اديان و ملل مختلف شده بود.

آنان اجازه داشتند هر كدام افكار و عقايد خود را مطرح سازند. او از محضر امام هشتم و امام جواد عليهماالسلام بهره زيادى برد و با برگزارى جلسات مناظره و سؤالهاى بسيارى كه از امام رضا (ع) [3] كرد بر معلومات خود افزود. ابن نديم مى‌گويد:

او عالم ترين خلفاى بنى عباس در فقه و كلام بود. [4]

مأمون بحثهايى نيز با علماى زمان خود داشت، سخنان زيادى از او نقل شده، اشعارى را به او نسبت داده‌اند و احاديثى را با واسطه از پيامبر خدا (ص) روايت كرده است. [5]

2- اخلاق ملوكانه‌

برخى از مورخان مأمون را علاوه بر دانايى و سياستمدارى، فردى درستكار، با تقوا، داراى عفو و گذشت و بخشندگى شمرده‌اند [6] اما با دقت در شواهدى كه آنان ذكر

[1] - تاريخ الخلفا، سيوطى، ص 306

[2] - ر. ك - عصر مأمون، ج 1، ص 218

[3] - ر. ك - احتجاج، طبرسى، ج 2، ص 195-224

[4] - الحياة السياسيه للامام الرضا (ع)، ص 150

[5] - براى اطلاع بيشتر رجوع كنيد به ناسخ التواريخ، زندگانى امام محمد تقى (ع)، ج 3

[6] - ر. ك - تاريخ الطبرى، ج 7، ص 211-222؛ الكامل فى التاريخ، ج 6، ص 432-439 و تاريخ سياسى اسلام، ج 2، ص 72-74