خلاصه‌

تعليم و تربيت و ساختن انسانهاى والا مورد توجه خاص امامان شيعه عليهم السلام بود. امام جواد عليه‌السلام نيز با اين كه در شرايط خاص قرار داشت و عمرش نيز كوتاه بود ولى در همين مدت كم افراد بسيارى را تربيت كرد و آنان را براى حمل علوم آل محمد صلوات الله عليهم اجمعين آماده نمود.

ابراهيم بن محمد هَمْدانى از اصحاب بزرگ، مورد اعتماد و عابد بود كه از جانب امام جواد عليه‌السلام وكالت داشت. امام به بزرگان شيعيان و همدانيان نوشت كه جز ابراهيم كسى وكيل او نيست و همه بايد از او اطاعت كنند.

زكريا بن آدم، از اصحاب امام رضا و امام جواد عليهماالسلام بود و امام او را امين بر دين و دنيا شمرد و اصحاب را براى فرا گرفتن احكام دين به او ارجاع مى‌داد و براى او چنين دعا كرد: رحمت خدا بر او باد روز ولادتش و روز وفاتش و روزى كه زنده مى‌گردد.

عبدالعظيم حسنى از نوادگان امام حسن مجتبى عليه السلام و از علماى آل محمد صلوات اللَّه عليهم اجمعين بود. ايشان كه از اصحاب امام جواد و امام هادى عليه السلام بود از جور حاكم زمان به رى فرار كرد و در آنجا مخفى زندگى مى‌كرد تا بدرود حيات گفت. او عقايد خود را به امام هادى عليه‌السلام عرضه كرد و امام صحت عقايد وى را گواهى كرد.

امام هادى زيارت قبر وى را معادل زيارت قبر امام حسين عليه السلام شمرد.

على بن مهزيار اهوازى از وكلا و اصحاب بزرگوار امام جواد عليه السلام بود او به مقامى رسيد كه امام در نامه‌اى به وى اظهار محبت خاص نموده و فرمود: نمى‌دانى كه خداوند چگونه تو را نزد من عزيز كرده و چه بسيار كه تو را به اسم و نسب دعا مى‌كنم و ...» اظهارات امام جواد عليه السلام حاكى از مقام بلند وى در نزد امام مى‌باشد.

اسحاق انبارى نيز از اصحابى بود كه امام جواد (ع) به او مأموريت داد تا دو نفر از منحرفان فتنه‌گر را به هلاكت برساند.

حسن بن سعيد و برادرش از اصحاب امام جواد (ع) بودند و سى جلد كتاب در موضوعات مختلف نوشته‌اند.

محمد بن اسماعيل كه از اصحاب و ارادتمندان امام (ع) بود با نفوذ در دستگاه پناهگاه استوارى براى شيعيان و ستمديدگان بود.