خلاصه‌

مأمون، كه داناترين و زيركترين خلفاى عباسى بود قبل از عهده‌دارى خلافت، زندگى خود را با جديت و بدور از عياشى آغاز كرد و از جهات علمى و تربيتى بر برادران و ديگر خلفاى عباسى پيشى گرفت.

شرايط خانوادگى و نسبى او بگونه‌اى بود كه جز خود به كسى نمى‌توانست متكى باشد؛ از اين رو، از همان آغاز براى آينده خود برنامه‌ريزى كرد. او پس از عهده‌دارى خلافت نيز اين سياست را پى گرفت و به زهد و پارسايى تظاهر نمود.

مأمون هر چند با كشتن برادرش به يك پيروزى نظامى دست يافت ولى مشكلات جديدى بر سر راهش قرار گرفت. علاوه بر آن كه ممكن بود از سوى برادر ديگرش مؤتمن و نيز ديگر بستگان پدرى‌اش مخالفتهايى عليه وى صورت گيرد. با توجه به اين جهات، وى براى ادامه حكومتش نيازمند پايگاهى قوى بود.

گروههايى كه در عصر مأمون از نفوذ و موقعيت سياسى و اجتماعى برخوردار بودند و مأمون مى‌توانست روى آنها حساب كند عبارت بودند از ايرانيان، نژاد عرب و علويان. برخورد ستمگرانه و اجحاف‌آميز دولتمردان با ايرانيان، ضديّت و دشمنى دو گروه ديگر با اساس حكومت مأمون، زمينه همكارى آنان با خليفه عباسى را منتفى مى‌ساخت و مأمون را بر آن مى‌داشت تا چاره‌اى ديگر بينديشد.

پرسش‌

1- مأمون از آغاز نوجوانى در مقايسه با برادرش امين چه روشى در پيش گرفت و چرا؟

2- شرايط سياسى آغاز خلافت مأمون چگونه بود؟

3- چه گروههايى مى‌توانستند تكيه‌گاه مأمون باشند؟

4- چرا مأمون نمى‌توانست به ايرانيان تكيه كند؟

5- علويان چه ديدگاهى نسبت به حكومت مأمون داشتند؟