درس هفدهم: انگيزه‌هاى مأمون از پيشنهاد ولايتعهدى به امام رضا (ع) (2)

4- سياست ملكدارى‌

چهارمين نظريه‌اى كه به عنوان انگيزه مأمون از پيشنهاد ولايتعهدى به امام رضا (ع) وجود دارد- و به نظر ما در مقايسه با ديگر نظرات، به حقيقت نزديكتر است و شواهد و قراين تاريخى و اوضاع و احوال سياسى آن را تأييد مى‌كند- اين است كه طراح و مبتكر نقشه، خود مأمون بوده است و ريشه اصلى اين اقدام به سياست ملكدارى وى بر مى‌گردد. وى در ارزيابى شرايط سياسى- اجتماعى حكومت خود- كه در درسهاى پيشين به ترسيم آن پرداختيم- به اين نتيجه رسيد كه براى حفظ و دوام قدرت و حكومت خود راهى جز جذب امام رضا (ع) به دستگاه خلافت و ولايتعهدى او وجود ندارد.

مهمترين انگيزه‌هاى سياسى مأمون از اتّخاذ اين سياست عبارت است از:

الف- جلب رضايت ايرانيان‌

بعضى از نقاط ايران بويژه خراسان على الخصوص پس از قيام ابومسلم خراسانى بر ضدّ بنى‌اميّه به تشيع و دوستى على (ع) و دودمانش روى آورده بودند. مأمون نيز كه مادرش ايرانى بود و در پرتو حمايت ايرانيان بر امين پيروز شده بود، مصلحت حكومت خود را در همراه داشتن آنان با خويش ديد. براى اين كار لازم بود، خود را از نظر اعتقادى هماهنگ با آنان نشان دهد.