مقدمه ...

تاريخ، مجموعه رخدادهاى زنده و حوادث گويايى است كه در بستر زمان جريان دارد و زندگى انسانها را به يكديگر مرتبط مى‌سازد.

هر ملتى بگونه‌اى وابسته به تاريخ پيشينيان خود مى‌باشد. اين وابستگى و ارتباط به دو جهت در ما مسلمانان، بيشتر و محسوستر است:

نخست از آن جهت كه چارچوب اعتقادى و رفتارى ما را دستورها و احكامى تشكيل مى‌دهد كه هزار و چهارصد و اندى سال قبل، از سوى آخرين فرستاده الهى تشريع شده و تدوين يافته است. بسيارى از اين دستورها بگونه‌اى با حوادث تاريخى كه همزمان با صدور آن اتفاق مى‌افتاد مرتبط است.

آگاهى و دستيابى به شرايط دقيق سياسى- اجتماعى وقوع اين گونه حوادث، ما را در شناخت دقيقتر اين دستورها و رفع ابهام و احياناً اختلاف و تضاد صورى كه ميان بعضى از آنها به چشم مى‌خورد، كمك خواهد كرد.

و ديگر، از اين جهت كه پايه‌گذار تاريخ اسلام و جانشينان بحق او، برگزيدگان خدا و برترين و كاملترين آفريده‌هاى الهى هستند كه در پرتو مقام عصمت در طول حيات خود از هر گونه اشتباه و انحرافى به دور مى‌باشند؛ از اين رو شناختن چگونگى رفتار و برخورد آنان در صحنه‌هاى گوناگون زندگى نه تنها براى امت اسلامى كه براى هر انسان كمال‌جو و خواستار رشد و تعالى، الگو و راهگشا خواهد بود.

تاريخ اسلام از آغاز همواره با دو جريان مواجه بوده است: جريان حق طلب، عدالت‌گستر و