امام رضا (ع) به حكومت اندلس دست يافت و پس از آن شهر «مرسيه» را ساخت، امكان آنكه مادر امام رضا (ع) از «مرسيه اندلس» باشد منتفى است.

نتيجه بحث اين مى‌شود كه مادر حضرت رضا (ع) كه از او گاهى به عنوان «خيزران مُرْسيه» [1] و زمانى به عنوان «شقراء نوبيّه» [2] ياد مى‌شود بايد از «مرسيه آفريقا» باشد.

ياقوت حموى مى‌نويسد:

مَرْسَى الخَرَزْ جاى آبادى است در ساحل آفريقا كه فاصله آن تا «بونه» سه روز راه است. [3]

احتمال‌مى‌رود نجمه‌خاتون‌اهل همين «بونه» باشد كه‌بعدهابه «نوبه» تصحيف‌شده‌است. [4]

ج- شخصيّت‌

نجمه، زن بسيار با فضيلت، خردمند، متديّن و عابدى بود. در شأن و مرتبت او گفته شده است:

نجمه از برترين زنان در عقل و دين بود و سرور خود حُمَيْدَه را بسيار گرامى مى‌داشت. [5]

از بعضى روايات استفاده مى‌شود كه او در آغاز كنيز «حُمَيْدَه» مادر امام كاظم (ع) بوده و چون در فرزانگى و بينش دينى و نيز اخلاق و رفتار اجتماعى مرتبتى والا داشت، او را به پسرش امام كاظم (ع) بخشيد. در حديث آمده است:

هنگامى كه حميده، نجمه- مادر امام رضا (ع)- را خريد، شبى رسول خدا (ص) را در خواب ديد كه به او فرمود: «اى حميده! نجمه را به فرزند خود موسى ببخش كه از او فرزندى متولد مى‌شود كه بهترين مردم روى زمين خواهد بود.» بدين جهت حميده، نجمه را به آن حضرت بخشيد. [6]

نجمه آن چنان مقام و جايگاهى نزد حميده داشت كه درباره‌اش گفت:

[1] - ر. ك: مناقب، ج 4، ص 367

[2] - ر. ك: الفصول المهمة، ص 244

[3] - معجم البلدان، ج 5، ص 106

[4] - برگرفته شده از اخبار و آثار حضرت امام رضا (ع)، ص 23-26

[5] - الانوار البهيّه، ص 177 و عيون اخبار الرضا (ع)، ج 1، ص 24

[6] - عيون اخبار الرضا (ع)، ج 1، ص 26