را كافر شمرد بلكه بايد كار او را به خدا واگذاشت. «1» مرجئه به طرفداران اين طرز فكر مى‌گويند.

بعضى از آنها حتى مى‌گفتند ايمان اعتقاد درونى است و اگر كسى كه به شهادتين اقرار كرده، به زبان اظهار كفر كند- مثل يزيد- باز هم نمى‌توان او را كافر شمرد. «2»

اين اعتقادات به طور كامل موافق طبع خلفا و توجيه كننده اعمال آنها بود و سخنگويان و طرفداران اين اعتقاد نه تنها همچون شيعه، خوارج و معتزله محكوم و مطرود نبودند، بلكه به عنوان عالم و فقيه ميدان عمل داشتند.

خلاصه درس‌

☚ حكومت اموى در دوران امام سجاد با بحرانهاى آشكارى مواجه بود. حكومت اموى بى‌ثبات بود و شورشهاى مختلف در گوشه و كنار شيرازه اين حكومت را درهم پيچيده بود. خلفا ثبات و دوامى نداشتند. خلافت اسلامى به سلطنت موروثى تبديل شده بود. از لحاظ اعتقادى مردم خليفه را مقدس و داراى شأن عالى مذهبى و حتى بالاتر از پيامبر مى‌دانستند.

☚ مبناى حكومت بر تعصب نژادى و برترى عربى بود. تعصبات قبيلگى نيز فراوان به چشم مى‌خورد مساوات اسلامى فراموش شده بود.

ى اوضاع اقتصادى نابسامان بود و حكومت مالياتهاى سنگينى از مردم مى‌گرفت.

فساد و فحشا رواج فراوان يافته بود به حدى كه دو شهر مكه و مدينه نيز از هجوم فساد در امان نبودند.

☚ اعتقادات انحرافى مثل اعتقاد به جبر و ارجاء از طرف عالمان دربارى رواج داده مى‌شد.