خلاصه درس‌

☚ خوارج بعد از واقعه حكميّت، امام على (ع) و معاويه را تكفير كردند و از آن به بعد با حكومت اموى در افتادند. فاصله بين مرگ معاويه تا چند سال بعد از فتح عراق به وسيله عبدالملك، بيش از يك دهه اوج فعاليت آنان بود. ابتدا آنان و زبيريان در يك جبهه عليه حكومت اموى قرار گرفتند و بعد از زبيريان جدا شده و شورشهاى متعددى به راه انداختند.

بزرگترين گروه خوارج كه قدرت زيادى داشت. ازارقه به رهبرى نافع بن ازرق بودند.

☚ مهلّب بن ابى صُفره سالها از طرف زبيريان و بعد از طرف امويان مأمور سركوبى خوارج بود. ازارقه بالاخره دچار انشعاب و اختلاف شدند و قدرت و نيرويشان تحليل رفت و شكست خوردند و فعاليت آنها محدود شد.

☚ شبيب خارجى يكى ديگر از خوارج بى باك و شجاع بود كه در عراق ظهور كرد و چندين‌بار حجاج راشكست داد و او را به دارالاماره پناهنده ساخت. عوامل گسترش و پيروزى خوارج در تاكتيك جنگى‌آنان، موضع ضدستم آنان و پشتيبانى عمومى از سر ترس و وحشت بود.

☚ عبدالرحمن بن محمد بن اشعث نيز كه از فرماندهان حجاج در جنگ با ملوك هند بود، عليه حجاج شورش كرد و گروه بسيارى از موالى اطراف او جمع شدند و با حجاج درگير شد ولى شكست خورد.

☚ ابن زبير نيز بعد از واقعه كربلا، مخالفت خود را علنى كرد و بعد از مرگ يزيد به عنوان خليفه از مردم بيعت گرفت و ساليانى در حجاز و عراق حكومت كرد.

پرسش‌

1- زمان اوج شورش خوارج چه وقت بود؟ و چرا؟

2- خوارج و ابن زبير چه وقت از هم جدا شدند؟ توضيح دهيد.

3- علت اصلى شكست خوارج ازارقه چه بود؟ توضيح دهيد.

4- عوامل پيروزى و گسترش خوارج را بنويسيد.

5- شورش ابن اشعث به چه انگيزه‌اى بود و طرفداران او از چه طيفى بودند.