رسالۀ حقوق امام سجاد (ع) از بيانات امام در همين راستاى وعظ و نصيحت است. از اقدامات مهم و اساسى امام سجاد (ع) تنظيم اين رساله شريف است. حقوقى كه با مراعات آنها حيات انسانى تنظيم و تضمين مى‌شود و دين و شريعت براى تحقّق اين حقوق نازل شده پيامبران به استيفاى اين حقوق و رساندن آن به صاحبانش همت گماشته‌اند. در حقيقت امام اين رساله شريف را كه به منزلۀ قانون اساسى حكومت اسلامى است، براى بشريت فرستاده است. امام با تبيين اين رسالۀ شريف نشان داد كه وضع قانون مترقى و متناسب با روح بشرى فقط شايسته امام عالم متصل به منبع وحى است و ديگران بايد به او رجوع كنند. اين رساله را امام سجاد در زمانى نوشت كه از ديدگاه حكومت اين حقوق فراموش شده و به طاق نسيان سپرده شده بود. حقوقى كه حتى نام بردن و تصور آنها جرم بود از جمله: حق سلطان بر رعيت، حق رعيت بر سلطان، حق مملوك، حق آزاد كننده بر بردۀ آزاد شده، حق بردۀ آزاد شده بر كسى كه او را آزاد كرده است، حق امام جماعت، حق هم دينان، حق اهل ذمهّ و....

رسالۀ حقوق امام سجاد (ع) به دو متن ذكر شده است. يك متن مفصل كه در كتاب تحف‌العقول نقل شده است و شامل پنجاه حق است و يك متن مختصر كه در كتاب خصال و امالى و فقيه شيخ صدوق ذكر شده است و محدّت نورى احتمال داده كه متن دوم مختصر همان متن اول باشد كه از امام (ع) صادر شده است.1 اين رساله شريف شامل پنجاه حق است.2

حق خدا.

حق نفس.

حقوق جوارح هفتگانه (زبان، گوش، چشم، دست، پا، شكم و آلت تناسلى).

حقوق افعال (نماز، روزه، صدقه، قربانى).

حقوق پيشوايان سه گانه (سلطان، معلّم، مولا).

حقوق رعيتها و زير دستها (رعيت سلطان، شاگران، همسر، بنده).

[1] - عوالم، ج 18، ص 314

[2] - تحف العقول، ص 270، البته در نقل شيخ صدوق، 51 حق است