خداى تعالى مى‌فرمايد: (وَ الْكاظِمينَ الْغَيظِ) مؤمنان خشم خود را مى‌خورند.

- خشم خود را خوردم.

- «وَالْعافينَ عَنِ النّاسِ‌» و نسبت به مردم عفو و گذشت دارند.

- خدا تو را بخشيد.

- «وَ اللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنين» و خدا نيكوكاران را دوست دارد.1

- برو كه در راه خدا آزادى.2

گويى اين مكالمه، امتحانى بود كه امام از آن كنيز كرده و وقتى كنيز اين آيه مناسب را خواند، امام او را با آزادى جايزه داد.

ب - يكى از غلامان امام سجاد عليه السلام خلافى كرد كه مستحق تنبيه شد. امام تازيانه را برداشت و اين آيه را تلاوت كرد:

(قُلْ لِلَّذينَ امَنُوا يَغْفِرُوا لِلَّذينَ لا يَرْجُونَ اَيّامَ اللّه) 3

به مومنان بگو از كسانى كه به روزهاى خدا اميدى ندارند، عفو و گذشت كنند.

غلام در جواب گفت:

«و من چنين نيستم بلكه من به رحمت خدا اميد و از عذاب خدا خوف دارم.»

امام تازيانه را انداخت و فرمود: تو آزادى.4

باز در اينجا گويا امام مى‌خواهد عبدش را امتحان كند كه آيا معنا و مفهوم آيه را مى‌داند و وقتى غلام نشان مى‌دهد كه معناى آيه را مى‌داند و از مؤمنان است، امام را او پاداش مى‌دهد.5

ج - علاوه بر اين برخوردهاى فردى، روش امام با بردگان نيز در نهايت دقت و ظرافت پايه‌ريزى شده بود.

[1] - آل عمران، آيۀ 134

[2] - عوالم، ج 18، ص 175

[3] - جاثيه، آيۀ 14

[4] - عوالم، ج 18، ص 175

[5] - ر. ك جهاد الامام، ص