اول اينكه بردگان خود را فرزند مى‌ناميد و با لفظ «يا بُنىّ‌» اى پسرم آنان را صدا مى‌زد تا اعلام كند كه در نظر او بردۀ مسلمان و حرّ مسلمان هر دو برادرند، برخلاف ديگران كه بردگان را از حيوان هم پست‌تر مى‌شمردند.

دوم اينكه آنان را به گناهى تنبيه نمى‌كرد بلكه گناهان آنان را در طول سال مى‌نوشت و در آخر ماه رمضان آنان را جمع مى‌كرد و گناه هر كس را بر او مى‌خواند و از او اقرار و اعتراف مى‌گرفت و از او مى‌خواست كه همانطور كه امام او را مى‌بخشد، او هم از خدا بخشش امام را طلب كند. بعد آنان را آزاد مى‌كرد و جايزه كافى مى‌داد. و با اين روش آنان را رهين عفو و كرم و بزرگوارى خود مى‌ساخت.

سوم اينكه مال كافى در اختيار آنان قرار مى‌داد تا بعد از آزادى براى بدست آوردن لقمۀ نانى تن به ذلّت و خوارى ندهند.

چهارم اينكه با بعضى از همين كنيزان آزاد شده ازدواج مى‌كرد و برخلاف رسوم آن روز جامعۀ عربى اين كار را سنت رسول خدا و كارى نيك و پسنديده مى‌شمرد و با اين عمل به موالى ارزش و شخصيت مى‌داد.1

نتيجه اين روش كريمانه اين بود كه بعد از مدتى كم، گروه كثيرى از موالى پيدا شدند كه دوستدار، حامى و مدافع امام بودند. يك بار وقتى امام از مسجد خارج شد، مردى به او جسارت كرد و گروهى از موالى بر او هجوم بردند ولى امام آنان را منع كرد.

و وقتى عبدالله بن زبير در مكه بر آل ابوطالب سخت گرفت و آنان را در شعب ابوطالب محاصره كرد، گروهى از سياهان (بردگان آزاده شده) در مدينه بر عليه ابن زبير اجتماع و تظاهرات كردند كه يكى از آنان غلام عبدالله بن عمر بود. ابن عمر او را صدا زد، او در حالى كه شمشيرش را كشيده بود گفت:

«به خدا قسم ما اجتماع كرده‌ايم تا شما را از باطلتان به سوى حقّمان برگردانيم.»2

مجموعه برخورد حساب شده امام با بردگان، سبب شد كه بسيارى از آنان مؤمن

[1] - با استفاده از دراسات و بحوث، ج 1، ص 88-89

[2] - جهاد الامام، ص 174 به نقل از انساب الاشراف، ج 3، ص 295