3- موقعيّت علوم قرآنى در دوران امام صادق (ع) چگونه بود؟

4- مهمترين نحله‌هاى فقهى دوران امام صادق (ع) را ذكر كنيد.

5- زنادقه چه گروهى بودند و چه فعاليتهاى فرهنگى داشتند؟

~تارِیخ زندگانِی امام صادق علِیه السلام، ص: 221~

درس يازدهم: امام صادق (ع) و مسأله خلافت‌

پس از تبيين و ترسيم شرايط سياسى و فرهنگى دوران امامت امام صادق (ع) اينك اين پرسش مطرح است كه پيشواى ششم درقبال شرايط موجود و اوضاع بحرانى و استثنايى دوران امامت خود چه موضعى اتخاذ كرد؟ دو راه در پيش روى امام (ع) وجود داشت:

1- بهره گيرى از آشفتگى حكومت امويان و محبوبيت و موقعيت علويان واقدام نظامى به منظور دستيابى به قدرت و برعهده گرفتن خلافت.

2- صرف نظر كردن از خلافت و استفاده از فرصت و موقعيّت ياد شده براى به ثمر رساندن تلاشهاى علمى و فرهنگى امام سجادوامام باقر عليهماالسّلام و عمق و گسترش بخشيدن به نهضت فرهنگى شيعى در راستاى پاسدارى از اصول و ارزشهاى اسلام ناب.

مسير نخست بر روى امام (ع) بسته بود؛ زيرا با شناخت كاملى كه آن حضرت از اوضاع واحوال و جريانات سياسى جامعه ونيز مردم زمان خويش داشت، به اين نتيجه رسيد كه دستيابى به حكومت براى وى امكان پذير نيست. ناچار مسير دوّم را برگزيد. در درسهاى آينده درباره اين خط مشى امام (ع) به تفصيل بحث خواهيم كرد. دراين درس به علل وعوامل عدم اقدام نظامى پيشواى ششم براى به دست گرفتن حكومت مى‌پردازيم.