- بنابر نقل شيخ مفيد [1]- فاطمه، دختر حسين بن على بن حسين، و بنا بر گفته حافظ عبدالعزيز، فاطمه، دختر حسين اثرم، فرزند امام حسن مجتبى است. [2] و مادر حضرت موسى (پيشواى هفتم)، محمّد و اسحاق و فاطمه كبرى، امّ ولدى [3] به نام «حميده بربريّه»؛ و عباس، على و فاطمه صغرى از مادران ديگرى هستند. در اينجا نقاط مهمّ زندگى بعضى از آنان را مرور مى‌كنيم.

اسماعيل‌

اسماعيل، بزرگترين فرزند امام صادق (ع) بود و امام به وى علاقه‌اى شديد داشت.

امام (ع) ضمن معرفى حضرت موسى به عنوان جانشين خود به ياران خويش، از آنان مى‌خواست كه ارج و منزلت اسماعيل را نيز پاس دارند. مفضّل بن عمر مى‌گويد:

روزى امام صادق (ع) از فرزندش ابوالحسن (امام كاظم) كه پسر بچه‌اى بود ياد كرد و فرمود: اين فرزندم كه در خانواده من به دنيا آمده [ارج و منزلت بلند دارد و] هيچ مولودى در خاندان ما به ميمنت و پربركتى او براى شيعيان ما آفريده نشده است؛ سپس به من فرمود: به اسماعيل هم جفا مكنيد. [4]

كمالات نفسانى، فرزند بزرگ بودن وابراز علاقه و محبّت فراوان امام صادق (ع) نسبت به اسماعيل موجب شد كه گروهى از شيعيان بپندارند وى در امر امامت، جانشين پدر خواهد شد؛ ليكن درگذشت او در زمان حيات پيشواى ششم بر اين پندار غلط خطّ بطلان كشيد.

اسماعيل در قريه «عُرَيْض» [5] درگذشت و شيعيان جنازه او را بر دوش گرفته تا مدينه تشييع و در قبرستان بقيع دفن كردند. [6]

[1] - ر. ك: ارشاد، ص 284

[2] - ر. ك: اعيان الشيعه، ج 1، ص 660

[3] - امّ ولد به كنيزى گفته مى‌شود كه از صاحب خود داراى فرزند شود كه همان موجب آزادى وى خواهد شد

[4] - كافى، ج 1، ص 309

[5] - عريض، نام قريه‌اى است در چهار ميلى مدينه (ر. ك: منتهى الامال، ج 2، ص 164)

[6] - قبر اسماعيل در بقيع مشهور بود، ليكن حكّام وهابى آل سعود همزمان با تخريب قبرهاى ائمه عليهم‌السّلام، قبر اسماعيل را نيز تخريب كردند