فريادشان به امر و اشاره او بود. [1]

خلاصه‌

از جمله فعّاليتهاى امام صادق (ع)، رهبرى تشكيلات پنهانى سياسى- عقيدتى شيعه در دوران خود بوده‌است. اين بُعد از تلاشهاى امام، به لحاظ داشتن ماهيّت پنهانى همواره ناشناخته مانده‌است.

شيعه پس از رحلت رسول اكرم (ص) براى پاسدارى از مكتب تشيع، به صورت جمعى متشكل اما پنهانى به رهبرى امامان (ع) فعّاليت خود را پى گرفت، و گر چه از نظر كمّيت و كيفيت همواره در نوسان و دستخوش تحول بود، ليكن آنچه مايه بقا و رشد كمّى و كيفى اين جمع در طول حدود دو قرن و نيم از حيات امامت شد، همان تشكل و سازماندهى آن به رهبرى امامان (ع) بوده است.

براى اثبات وجود چنين تشكيلات سياسى- فرهنگى در زندگى امامان نبايد در انتظار اسناد و مدارك بود، ليكن بدون شواهد و قراين هم نمى‌توان كليّت آن را پذيرفت.

شواهد و قراين تأييد كننده وجود تشكيلات ياد شده در زندگى پيشوايان معصوم فراوان است كه مهمترين آنها عبارت است از: حمل وجوه شرعى از نقاط مختلف كشور اسلامى به مدينه، ارسال نامه‌هاى فراوان محتوى پرسشهاى دينى براى امام، اجتماع محدثان و راويان زيادى از نقاط مختلف در مدينه، تبليغات گسترده به نفع تشيع حتّى در دورترين بلاد اسلامى، وجود عناوين و تعبيرهايى از قبيل «باب»، «صاحب سرّ» و «وكيل» در زندگى سياسى ائمه و ... همه گواه آن است كه مركزيت واحد و دست مقتدرى به نام امام معصوم، اين همه را مى‌چرخانده است.

پرسش‌

1- شيعه پس از رحلت رسول اكرم (ص) براى دستيابى به اهداف خود چه سياستى‌

اتخاذ كرد؟

2- موقعيت شيعه پس از حادثه كربلا با دوران پيش از آن چه تفاوتى داشت؟

[1] - آنچه در اين درس آمده - با دخل و تصرف مختصر - از كتاب پيشواى صادق ص 95-110 برگرفته شده است