در چنين مواردى لازم بود ميان امام و شيعيان كسى واسطه باشد. اين واسطه «باب» بود. «باب» به طور معمول از زبده‌ترين و نزديكترين و نيز پربارترين ياران امام از نظر اخبار و اطلاعات بود. و به تعبير روشنتر، «زنبور عسلِ» نگهبانى بود كه اگر حشرات موذى مى‌دانستند در اندرون كندوى او چيست، قطعه قطعه‌اش مى‌كردند و شهدش را مى‌ربودند.

بر اين اساس است كه مى‌بينيم «باب» هاى امامان غالباً مورد تعقيب حكومت قرار مى‌گرفتند. «يحيى بن ام طويل» با آن وضع فجيع كشته مى‌شود [1]؛ «جابر بن يزيد جعفى» تظاهر به جنون مى‌كند و بدين وسيله از كشته شدن كه دستور آن از طرف هشام، چند روز پيش از ديوانگى‌اش به فرماندار مدينه رسيده بود، نجات مى‌يابد. [2]

موقعيّت «وكيل» نيز چنين است. «وكيل» به عنوان حافظ و مباشر جمع‌آورى و تقسيم اموالى كه در اختيار امام است، از اسرار زيادى آگاه بود كه كمترين آنها نام مؤديان و گيرندگان آن اموال بود و اين براى دشمنان، طعمه كوچكى نبود. سرنوشت عبرت انگيز «معلى بن خنيس» وكيل امام صادق (ع) در مدينه و اظهارات تقيّه آميز امام درباره «مفضّل بن عمر»، وكيل آن حضرت در كوفه، [3] نمونه روشنى بر اين ادّعاست.

اين سه عنوان (باب، وكيل، صاحب سر) كه مصداق هر يك را در چهره‌هاى مشخص و مبرزى از رجال شيعه مى‌توان يافت، دورنمايى از واقعيّت شيعه و روابط آن با امام و در مجموع، چگونگى تكاپوى تشكيلاتى شيعيان را به دست مى‌دهد.

رهبرى اين جمع متشكل و هماهنگ در دوران امامت امام صادق (ع) بر عهده آن حضرت بود. شيعيان بر گرد آن محور عظيم الشأن و الهام بخش مى‌چرخيدند، از او فرمان مى‌گرفتند، براى او خبر و گزارش مى‌آوردند و خلاصه قيام و قعود و سكوت و

[1] - حجّاج بن يوسف ثقفى دستها و پاهاى وى را در حالى كه هنوز زنده بود قطع كرد سپس او را به قتل رسانيد. (ر. ك: رجال كشى، ج 1، ص 338)

[2] - ر. ك: رجال كشى، ج 1، ص 443

[3] - ر. ك: همان مدرك، ج 2، ص 612