مكتب امام صادق (ع) را تشكيل مى‌دادند. علّت اساسى آن را بايد در سابقه فكرى و فرهنگى اين دو ناحيه دانست. مدينه و كوفه به عنوان دو مركز حكومت و نشر و گسترش اسلام و تشيع، آمادگى بيشترى براى گرايش به اهل بيت و پذيرش حقيقت داشتند، در مقابل، ناحيه شام و مردم آن در طول ساليان دراز، از اسلام و معارف آن دور نگهداشته شده بودند، از اين رو، در اين ناحيه بيش از ده نفر، افتخار شاگردى پيشواى ششم و كسب فيض از وجود مبارك آن حضرت را پيدا نكردند.

وجود پرفيض امام صادق (ع) همچون خورشيد، تابنده و پرتو افكن براى همه و سفره دانش و معارف الهى‌اش براى همگان گسترده بود؛ ليكن مقدار استضائه و بهره‌گيرى افراد از اين نور الهى و تغذيه آنان از اين سفره گسترده متفاوت بود و هر كس به مقدار ظرفيّت، لياقت و آمادگى خود از آن استفاده مى‌كرد؛ از اين رو، تعدادى از شاگردان آن حضرت، از اين سفره گسترده تنها بهره علمى بردند بدون آنكه جانشان را در معرض تابش نور هدايت‌گر و حياتبخش امامت قرار دهند. ابو حنيفه، مالك بن انس، سفيان ثورى، سفيان بن عُيَيْنَه و دهها نفر ديگر از علماى عامّه جزو اين گروه بودند.

برخى ديگر، آمادگى بيشترى داشتند و به موازات بهره‌هاى علمى و نقل روايت از امام (ع) در بعد اعتقادى و تربيتى نيز پيشرفتهايى كردند و فكر و جان خود را از سرچشمه زلال معارف و فرامين انسانساز آن حضرت، سيراب كردند و راه حق و رشد و كمال را پيمودند و بدين وسيله وجود خويش را در آن شرايط حساس فرهنگى و سياسى و جنگ عقايد، از خطرات و لغزشها مصون نگهداشتند. بيشتر دانشجويان مكتب جعفرى را اين گروه تشكيل مى‌دادند.

گروه سوّم افرادى بودند كه هر چند تعدادشان در مقايسه با گروه دوم كمتر بود، اما ميزان استفاده و بهره‌مندى آنان از محضر امام (ع) و پيمودن مراحل و مدارج رشد علمى و معنوى، به مراتب فزونتر و گسترده‌تر از آنان بود. اين گروه در بعد علمى تا بدانجا پيش رفتند كه امام (ع) بخشى از فعّاليتهاى علمى و مبارزات و مناظرات فرهنگى خود باسران گروههاى مخالف را به آنان محوّل مى‌كرد، و با اطمينان و اعتماد از ايشان مى‌خواست در مسجد پيامبر بر كرسى فتوا تكيه زنند و به مسائل و نيازهاى دينى مردم پاسخ گويند. در