خلاصه‌

تضاد و شكاف بين دو جبهه امامت و خلافت به رهبرى امام صادق (ع) و منصور روز به روز شديدتر وعميقتر مى‌شد. منشأ اصلى آن تلاشهاى متعرضانه پيشواى ششم عليه حكومت از يكسو، و دون فطرتى منصور از سوى ديگر بود.

منصور با شناختى كه از امام صادق (ع) و موقعيت برتر او داشت، وجود او را بزرگترين خطر براى حكومت خود مى‌دانست؛ از اين رو براى از ميان برداشتن آن حضرت دست به تلاشهاى مذبوحانه‌اى زد، مثل فرستادن جاسوس، براى گردآورى سند عليه امام (ع)، آتش زدن منزل امام (ع)، احضارهاى مكرر آن گرامى به مركز خلافت خود و تصميم بر قتل او، جذب عالمان جيره خوار به دربار و حمايت و تقويت ايشان به منظور مقابله با حوزه فقاهت جبهه امامت و سرانجام تعطيل كردن حوزه درسى امام صادق (ع).

منصور، برغم همه تلاشهاى ياد شده نتوانست به هدف سياسى خود دست يابد؛ ناچار تصميم آخر را گرفت و به وسيله عوامل خود امام (ع) را مسموم كرد و به شهادت رسانيد.

امام صادق (ع) پيش از شهادتش اقداماتى انجام داد و سفارشى كرد كه حائز اهميّت است.

اقدامات آن حضرت عبارت است از: انجام صله رحم و تفقد از خويشاوندانش، بويژه آنان كه با وى قطع رابطه كرده بودند و نيز تنظيم وصيت نامه سياسى و تعيين پنج نفر به عنوان وصىّ خود، به منظور حفظ جان جانشين واقعى خود، حضرت موسى بن جعفر (ع) از خطر دشمن. سفارش آن حضرت در آخرين لحظات حيات خود، در جمع همه خويشان، سفارش به نماز بود و اينكه شفاعت اهل بيت به كسانى كه نسبت به نماز سهل انگار باشند نمى‌رسد.

امام صادق (ع) در تاريخ 25 شوال، سال 148 هجرى به شهادت رسيد و در بقيع در كنار پدر و نياكان خود به خاك سپرده شد.