خلاصه‌

امام صادق (ع) در ذيحجه سال 114 ه. ق عهده‌دار منصب امامت شد. برترى آن حضرت در علم و دانش بر تمامى مردم زمان خود و وراثت وى از پيامبر (ص) و وجود سلاح مخصوص رسول خدا (ص) نزد آن گرامى و همچنين تصريح رسول خدا بر امامت وى پس از پدر بزرگوارش امام باقر (ع)، از جمله دلائل اثبات امامت آن بزرگوار مى‌باشد.

علاوه بر دليلهاى ياد شده، پيشواى پنجم بارها بر وصايت و جانشينى او از خود، تصريح و بر آن تأكيد كرده است.

دوران امامت پيشواى ششم از نظر سياسى- اجتماعى با فراز و نشيبها و تحولات سياسى مهمى روبه رو بود كه در هم پيچيده شدن طومار حكومت امويان و روى كار آمدن عباسيان از مهمترين آنها بشمار مى‌رود.

دستگاه خلافت اسلامى در اين دوران به دليل در پيش گرفتن سياستهاى ضد اسلامى و ضدّ مردمى و نيز بى كفايتى و قدرت طلبى حاكمان آن، دچار بى ثباتى، ضعف و از هم پاشيدگى شده، شورشها وقيامهاى مردمى را در پى داشت.

بعضى از شورشها و حركتهايى كه عليه حكمرانان اموى در اين دوره از تاريخ اسلام روى داد عبارت است از: شورش حارث بن سريج، قيام مردم آفريقا، قيام زيد بن على و فرزندش يحيى، نهضت عبداللَّه بن معاويه و حركت سازمان يافته عباسيان.

در حكومت عباسيان نيز، شورشها و قيامهاى مردمى از علويان و غير علويان ادامه داشت كه از آن جمله مى‌توان از شورش مردم جزيره، شورش مردم موصل، قيام محمد بن عبداللَّه بن حسن و برادرش ابراهيم نام برد.