3- قيام محمد بن عبداللَّه بن حسن معروف به «نفس زكية»: وى كه از نوادگان امام حسن مجتبى بود، در سال 141 در مدينه قيام كرد و مردم را به سوى خود فراخواند.

گروه زيادى از مردم پذيراى دعوت وى شدند و از شهرهاى مختلف نامه‌هاى وفادارى و نمايندگان فراوان به سوى او ارسال و اعزام شدند. وى فرماندار منصور در مدينه را دستگير كرد و به زندان افكند. [1] وى فلسفه قيام خود را در مسجد و در حضور انبوه مردم چنين بيان كرد:

كارهايى كه منصور، اين ستمگر و دشمن خدا مرتكب شده بر شما پوشيده نيست. او «قبةّالخضراء» را بدين جهت بنا كرد كه به دشمنى خدا برخيزد و كعبه را كوچك شمارد. خداوند (حلقوم) فرعون را آنگاه كه ادعاى «انَا رَبُّكُمُ الْاعْلى» كرد برگرفت و به كيفر رسانيد. [2]

4- قيام ابراهيم بن عبداللَّه بن حسن: وى، برادر محمد، نفس زكيّه بود و به سال 145 در بصره قيام كرد. مردم بصره با وى بيعت كردند. اسامى چهارهزار وبه نقلى شصت هزار نفر از پاسخ دهندگان به دعوتش در ديوان او ثبت شده است. وى پس از تسلط بر بصره، نمايندگانى به اهواز، فارس و واسط فرستاد و از اين مناطق، نيروهاى زيادى پذيراى دعوت او شدند. [3]

ابراهيم در زمان حيات برادرش، مردم را به سوى وى دعوت مى‌كرد و پس از شهادت او به سوى خود فرا مى‌خواند. وى در مبارزه‌اش با حكومت، پيروزيهاى چشمگيرى كسب كرد و تا پشت دروازه‌هاى كوفه پيش رفت. [4]

اينها نمونه‌هايى از قيامها و شورشهايى بود كه در اين دوره از تاريخ اسلام رخ داده و بيانگر وضعيّت سياسى- اجتماعى جامعه اسلامى در دوران امامت پيشواى ششم است.

[1] - تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 376

[2] - كامل ابن اثير، ج 5، ص 531

[3] - ر. ك: تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 377 و كامل ابن اثير، ج 5، ص 562-563

[4] - تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 378