محمّد بن يحيى از بعضى از اصحاب نقل كرده است كه گفت: من نسخه‌اى از نامه متوكّل به ابوالحسن سوّم را در سال 243 از يحيى بن هرثمه به دست آوردم. اين نسخه عبارت است از .... [1]

بنابراين نقل، سال 243 زمان دستيابى به نامه متوكّل و استنساخ آن بوده است نه زمان نوشتن آن براى امام عليه السلام و ظاهراً مستند شيخ مفيد، ارْبَلى و ابن صباغ- مبنى بر آن كه زمان اقامت امام عليه السلام در سامرّا حدود يازده سال بوده است- همان تاريخى است كه در پايان نامه متوكّل به آن حضرت ذكر كرده‌اند.

2. توجّه به موقعيّت خاصّ امام هادى عليه السلام در مدينه و دشمنى و كينه توزى متوكّل نسبت به علويان، بويژه آن حضرت، اين نظريّه را تأييد مى‌كند. سال 243 همزمان با يازدهمين سال حكومت متوكّل است. و از ديد سياسى بسيار دور به نظر مى‌رسد كه متوكّل؛ اين دشمن سرسخت خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله كه در سال 236 هجرى مرقد مطهّر و بارگاه ملكوتى امام حسين عليه السلام را به صرف آن كه الهام بخش آزادمردان و سمبل مبارزه با ستم بود ويران ساخت، يازده سال از مبارزات و فعّاليّتهاى متعرّضانه پيشواى دهم عليه السلام- كه وجودش مايه اميد و حركت انقلابيّون و محضرش سرچشمه زلال علوم و معارف اسلامى بود- غافل، يا بى‌تفاوت باشد؛ در حالى كه سال 234 مطابق با دوّمين سال زمامدارى متوكّل است. و اين مدّت براى تحت‌نظر گرفتن تلاشهاى امام عليه السلام و ارزيابى اوضاع سياسى و چگونگى برخورد با آن حضرت طبيعى است.

از مدينه تا سامرّا

امام هادى عليه السلام سه روز پس از دريافت نامه متوكّل، همراه فرزند خردسالش امام حسن عليه السلام و ديگر اعضاى خانواده به اتّفاق «يحيى بن هرثمه» مدينه را به مقصد سامرّا ترك كرد. در ميان راه حوادثى رخ داد و كراماتى از آن گرامى ديده شد كه در تاريخ ثبت است و ما

[1] - كافى، ج 1، ص 501