علل و موجبات قيام‌

انحرافات سياسى، اعتقادى و فرهنگىِ پديد آمده در جامعه اسلامى بعد از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله كه منجر به روى كار آمدن حزب اموى و تبديل خلافت به سلطنت و بركنارى و انزواى قرآن و سنّت نبوى از صحنه زندگى مردم بويژه حكومتمداران، شده بود از مهمترين و روشن‌ترين علل قيام امام حسين عليه السلام بشمار مى‌رود. حكومت يزيد، مظهر اين همه انحراف و عامل تداوم آن در جامعه اسلامى بود. حكومتى كه بيت‌المال مسلمانان را صرف عياشى، رشوه‌خوارى، قماربازى، جذب عناصر متنفّذ ضدّ مذهبى و سركوب حركتهاى دينى و جنبش‌هاى آزادى‌بخش كرد؛ حكومتى كه مسلمانان غير عرب را با فشارى مضاعف از جرگه مسلمين بيرون رانده تهديد به نابودى كرد، و با پراكندن تخم نفاق و كينه در ميان مسلمانان عرب زبان، وحدت و يكپارچگى آنان را در هم شكست؛ حكومتى كه براى مخالفان حزب اموى هيچ حقى قائل نبود و آنان را هر جا كه مى‌يافت به قتل رسانده، اموالشان را مصادره مى‌كرد؛ حكومتى كه روح عصبيّت جاهلى را دوباره در كالبد جامعه دميد و موجوديت اجتماعى امّت مسلمان را تهديد به نابودى كرد؛ حكومتى كه زمامدار آن به جاى تعبّد به احكام اسلامى و تقيّد به اجراى قوانين و حدود شرعى و گسترش عدالت اجتماعى، آشكارا موضوع رسالت محمدى و وحى الهى را انكار مى‌كرد [1] و همچون نيايش ابوسفيان كه به باند خويش مى‌گفت: «گوى خلافت را در دست خود حفظ كنيد و به يكديگر پاس دهيد. سوگند به خدا نه بهشتى در كار است و نه جهنّمى» [2]، نه‌تنها به هيچ اصل و پايه اعتقادى پايبند نبود بلكه به پيروى از پدرش كمر به ويران كردن بنياد اسلام و محو ياد پيامبر صلى الله عليه و آله و خاندان او از خاطره‌ها بسته بود.

سخن بانوى بزرگوار، حضرت زينب كبرى عليها السلام- كه در جريان امور بود و از نزديك‌

[1] - از ابن عقيل نقل شده است: از جمله شواهدى كه بر كفر يزيد دلالت مى‌كند اشعار اوست كه مى‌گويد: لَعِبَتْ هاشِمُ بِالْمُلْكِ فَلا خَبَرٌ جاءَ وَ لا وَحْىٌ نَزَلَ لَسْتُ مِنْ خِنْدِفَ اِنْ لَمْ اَنْتَقِمْ مِنْ بَنى اَحْمَدَ ما كانَ فَعَلَ‌

(اعيان الشيعه، ج 1، ص 616)

[2] - الاستيعاب، ج 4، ص 1679