كرده‌اند و بيت‌المال را به خود اختصاص داده‌اند. حلال خدا را حرام شمرده و حرام الهى را حلال كرده‌اند و من در دگرگون ساختن وضع موجود از هر كس شايسته‌ترم. [1]

ماهيت نهضت‌

آيا نهضت امام حسين عليه السلام يك قيام آگاهانه و برنامه‌ريزى شده بود يا انفجارى ناخواسته و ناآگاهانه كه نتيجه قهرى و طبيعى فشارهاى سياسى، اقتصادى و نظامى دستگاه حاكم بر توده‌هاى مردم بشمار مى‌آمد؟

ممكن است برخى تحليل‌گران كه همه رويدادهاى اجتماعى را با مقياسهاى مادى و تجربى مى‌سنجند قيام مقدس كربلا را از نوع دوّم بدانند [2] و در تبيين و توجيه آن بگويند همان‌گونه كه تغييرات تدريجى در پديده‌هاى مادى گاهى به پايه‌اى مى‌رسد كه تحمل آن براى پديده غير ممكن مى‌شود، ناچار تحولات و دگرگونيهاى انجام گرفته منشأ پيدايش نوع جديدى از پديده خواهد شد، جامعه و تاريخ نيز همين‌گونه است. جامعه تا حدّى مى‌تواند پذيراى ستم ستمگران و فشار زورمداران باشد. وقتى ميزان فشار قدرت حاكم، فوق توان و تحمل توده‌هاى مردم جامعه شد به صورت قهرى و طبيعى همچون كوه آتش‌فشان، منفجر شده سر از طغيان و قيام عليه وضع موجود درمى‌آورد.

بر اين پايه مى‌گويند: با روى كار آمدن حزب اموى، فشار بر مسلمانان بويژه پيروان اهل بيت عليهم السلام افزايش يافت و همچنان رو به فزونى بود تا آنكه در دوران يزيد به اوج خود رسيد، چندانكه براى مخالفان و در رأس آنان امام حسين عليه السلام غير قابل تحمّل گشت. قيام آن حضرت در برابر جنايات يزيد در حقيقت نمايشى از اين انفجار بود.

بررسى واقع‌بينانه و همه جانبه رخداد كربلا و مطالعه عميق سخنان آفريننده اين رويداد بزرگ از آغاز امامت تا لحظه شهادت و نيز رفتار و موضع‌گيريهاى آن گرامى در برابر سياستهاى سلطه‌جويانه و انحصار طلبانه معاويه و يزيد، نفى كننده اين تحليل و بيانگر اين است كه امام عليه السلام از همان آغاز با برنامه‌اى منظم و هدفدار مبارزات خود را با

[1] - تاريخ طبرى، ج 5، ص 403؛ كامل ابن اثير، ج 4، ص 48

[2] - اساس اين تفسير را يكى از اصول چهارگانه ديالكتيك به نام اصل تبديل كميّت به كيفيّت تشكيل مى‌دهد