حزب اموى سامان داد و مسلمانان را به اجراى آن فراخواند. متأسفانه بر اثر فضاى مسمومى كه معاويه ايجاد كرده بود و چهره منافقانه‌اى كه از خود ارائه مى‌داد، مسلمانان نتوانستند در درگيرى جبهه امامت با دستگاه خلافت، حق را از ناحق تشخيص دهند و پشت سر امامشان به ستيز با معاويه برخيزند، و گرنه موضع امام حسين عليه السلام بسيار روشن بود. اين سخن امام عليه السلام به معاويه كه: «انّى‌ وَاللَّهِ ما اعْرِفُ افْضَلَ مِنْ جِهادِكَ» [1]

روشن‌ترين بيان در ترسيم خط مشى آن حضرت در برابر حزب اموى است.

معاويه هم به‌طور كامل از اين استراتژى امام عليه السلام آگاهى داشت، از اين رو سعى مى‌كرد خود را با آن گرامى درگير نكند و هواداران و عواملش را نيز از برخورد با فرزند پيغمبر برحذر مى‌داشت. ولى يزيد در اين زمينه سياستى برخلاف سياست معاويه اتخاذ كرد و در آغاز حكومت خود همه راهها- جز بيعت- را بر امام حسين بست. و چون آن حضرت اهل بيعت نبود، راهى جز مخالفت و قيام عليه زورگوييهاى يزيد نداشت، راهى كه زمينه‌ساز آن در اين مقطع از ناحيه جبهه مخالف، خود يزيد بود؛ ولى برنامه قيام برنامه‌اى نبود كه با روى كار آمدن يزيد طرّاحى و سامان‌دهى شده باشد؛ بلكه از قبل طراحى و زمينه‌سازى شده بود ليكن شرايط اجرا فراهم نبود كه با مرگ معاويه و روى كار آمدن يزيد و تغيير شرايط سياسى، اين مانع برطرف شد.

با اين تحليل چگونه مى‌توان قيام سالار شهيدان را حركتى كور و انفجارى ناآگاهانه دانست. اگر چنين بود نمى‌بايد در آن تعداد اندك، محدود باشد بلكه بايد نسبت به همه افراد جامعه و توده‌هاى تحت ستم فراگير باشد.

آثار و نتايج قيام‌

قيام حسينى چه آثار و نتايجى در جامعه اسلامى از خود بر جاى گذاشت؟ و آيا به اهداف از پيش تعيين شده و موفقيتهاى لازم دست يافت يا مانند بسيارى از انقلابهاى بشرى، براى زمانى و در نقطه‌اى، آتش آن شعله‌ور گرديد و سپس به خاموشى گراييد؟

[1] - اين جمله در نامۀ امام حسين عليه السلام به معاويه آمده است كه در درس پيشين نقل شد