درس سيزدهم:

امام سجّاد (ع) و واقعه عاشورا

چهارمين پيشواى شيعيان در پنجم شعبان، سال 38 هجرى در مدينه ديده به جهان گشود. [1] نام آن بزرگوار، على، كنيه‌اش ابوالحسن [2] و مشهورترين القابش زين‌العابدين، سيد الساجدين و سجّاد است. [3] مادر گرامى‌اش- بنابر نقل مشهور- شهربانو دختر يزدگرد سوّم، آخرين پادشاه ايران از سلسله ساسانيان است.

اين بانوى گرامى- براساس نوشته مورخان- در جريان لشكركشى مسلمانان به ايران به اسارت سپاه اسلام درآمده و به مدينه برده شده است. اما اين اسارت در جريان كدام جنگ و در دوران كدام خليفه رخ داده بطور مشخص روشن نيست. پاره‌اى منابع آن را در دوران عمر ذكر كرده‌اند. [4] اگر اين‌نقل درست‌باشد، اسارت وى بايد در يكى از جنگهاى قادسيه، يا نهاوند باشد.

پاره‌اى منابع ديگر آن را در دوران عثمان دانسته‌اند كه سپاه اسلام خراسان را فتح كرد و بر دو دختر يزدگرد دست يافت و آن دو را به مدينه نزد خليفه فرستاد. خليفه يكى از آنان را به امام حسين عليه السلام بخشيد. [5] برخى منابع نيز تصريح دارند كه جريان اسارت در دوران حكومت امير مؤمنان عليه السلام بوده است. امام «حريث بن جابر» را بر ناحيه‌اى از مشرق زمين گمارد.

وى دو تن از دختران يزدگرد را نزد حضرت فرستاد. امام عليه السلام يكى از آن دو را كه «شاه زنان» نام داشت به فرزندش امام حسين عليه السلام و ديگرى را به محمد بن ابى‌بكر بخشيد. [6]

[1] - الفصول المهمة، ص 201 و العوالم، ج 18، ص 12-14

[2] - براى آن گرامى كنيه‌هاى ديگرى همچون «ابو محمّد» و «ابوالقاسم» نيز ذكر شده است

[3] - ر. ك: الفصول المهمة، ص 201 و مناقب، ج 4، ص 175

[4] - ر. ك: اصول كافى، ج 1، ص 466

[5] - ر. ك: عيون اخبارالرضا عليه السلام، ج 2، ص 128

[6] - ر. ك: اعلام الورى، ص 256؛ ارشاد، ص 253