فضائل و مكارم اخلاقى‌

امام سجّاد عليه السلام انسانى كامل و برگزيده حق و در همه جهات اخلاقى، عبادى و علمى به اوج كمال رسيده و نمونه مجسّم قرآن كريم و رسول امين صلى الله عليه و آله بود. در دوران سياه حكومت اموى كه ارزش‌هاى انسانى به‌فراموشى سپرده شده و مردم به جاى مشاهده زهد، ساده‌زيستى، تواضع، نوع‌دوستى و رعيّت‌پرورى از زمامداران خود به‌عنوان خليفه پيامبر صلى الله عليه و آله، شاهد دنياطلبى، اشرافيّت، تجمل‌گرايى، خودمحورى وظلم و ستمگرى آنان بودند، آن امام همام چون خورشيدى فروزنده درخشيد و وجودش مجمع همه فضائل و ارزش‌هاى فراموش شده گشت؛ چندان‌كه دوست و دشمن را به‌تحسين واداشت. جاحظ از دانشمندان بزرگ اهل سنّت در قرن سوّم هجرى در وصف آن حضرت مى‌نويسد:

اما على بن حسين، درباره او نظر خارجى را چون شيعه، شيعه را چون معتزلى، معتزلى را چون عامى و عامى را چون خاص ديدم و كسى را نديدم كه در فضيلت او يا مقدّم بودنش بر ديگران ترديدى داشته باشد. [1]

محمد بن طلحه شافعى درباره امام مى‌نويسد:

او، زينت عبادت كنندگان، پيشواى زاهدان، سرور پرهيزكاران و امام مؤمنان است.

سيره‌اش گواه آن است كه وى فرزند صالح رسول خدا صلى الله عليه و آله و سيمايش بيانگر قرب او نزد پروردگار است .... [2]

فزونى عبادت و نيايش امام چهارم در پيشگاه خداوند به حدى بود كه آن حضرت سرور و زينت‌بخش عبادت كنندگان (سيّد العابدين، زين العابدين) و بسيار سجده كننده (سجّاد) لقب يافت. وى در پيشگاه حق به قدرى پيشانى بر خاك مى‌ساييد كه مواضع سجده‌اش پينه مى‌بست و هر سال دو بار و هر بار پنج عدد از پينه‌ها را مى‌بريد؛ از اين رو به آن حضرت «ذو الثّفنات» مى‌گفتند. [3]

[1] - عمدة الطالب، ص 160

[2] - مطالب السؤول، ص 77

[3] - علل الشرايع، ج 1، ص 233