درس هيجدهم:

اقدامات و موضع‌گيرى‌هاى سياسى‌

امام صادق عليه السلام با استفاده از اوضاع آشفته و نابسامان دستگاه خلافت و اشتغال سردمداران حكومت اموى به مسائل داخلى و نيز زمينه‌هايى كه جدّ و پدر بزرگوارش از پيش فراهم كرده بودند مبارزات سياسى و نهضت فرهنگى خود را آغاز كرد.

امام عليه السلام براى حسن انجام رسالت الهى خود در آن شرايط دو خط مشى كلى اتخاذ كرد. نخست، از درگيريها و كشمكشهاى جارى ميان گروههاى سياسى كناره گرفت. حتى علويانى چون عبدالله بن حسن نتوانستند از وجود آن حضرت براى مقاصد خود- كه مورد تأييد امام عليه السلام نبود- استفاده كنند.

خط مشى دوم، بهره‌گيرى از تاكتيك «تقيّه» است. تقيّه كه از «وقايه» به‌معناى سپر گرفته شده در اصطلاح عبارت است از تلاش پنهانى و انجام وظيفه در پوشش امرى ديگر. تقيّه به‌عنوان يك ابزار و تاكتيك در زندگى سياسى و مبارزاتى بيشتر امامان عليهم السلام براى اجراى سياستهاى اصولى در شرايط بحرانى و نامناسب مورد بهره‌بردارى قرار مى‌گرفت. و اين، نشان‌دهنده حاكميّت جوّ فشار و اختناق از سوى دستگاه حكومت نسبت به آن بزرگواران و پيروان آنان است.

تأكيدهاى مكرّر امام صادق عليه السلام بر تقيّه دليل آشكارى بر شدّت و فزونى فشار سياسى در عصر آن حضرت است. جوّ اختناق چنان طاقت‌فرسا و خطر هجوم بر شيعه به حدّى نزديك بود كه امام عليه السلام رعايت تقيّه را همپاى اصل ديانت دانسته و فرمود:

«انَّ التَّقِيَّةَ دينى‌ وَ دينُ آبائى‌ وَ لا دينَ لِمَنْ لا تَقِيَّةَ لَهُ» [1]

[1] - بحارالانوار، ج 2، ص 74