دستگاه خلافت مورد بى‌مهرى قرار گرفت و حتّى سوزانده شد. اين سياست تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزيز يعنى اواخر قرن نخست هجرى دنبال شد. در نتيجه، فضاى فرهنگى جامعه اسلامى از عطر روح‌بخش سخنان رسول خدا صلى الله عليه و آله و جانشينان آن حضرت تهى گشت.

منع كنندگان از نقل و تدوين حديث براى توجيه سياست خود گاه مسأله بيم اختلاط احاديث با آيات قرآن، و گاه بيم رها كردن قرآن و اشتغال به غير آن را مطرح مى‌كردند؛ ولى عملكرد و حتى سخنان آنان بيانگر اين است كه انگيزه اصلى آنان از منع نقل و كتابت حديث صرفاً يك انگيزه سياسى بود و مرتبط با مسائل حكومتى مى‌شد.

حكومتمداران بخوبى مى‌دانستند كه پخش احاديث رسول خدا صلى الله عليه و آله در فضيلت و شايستگى امامان معصوم براى جانشينى پيامبر صلى الله عليه و آله در ميان مردم، براى آنان مشكلات زيادى به بار خواهد آورد؛ از اين رو براى رفع اين مشكل، دست به چنين اقدامى زدند.

در مقابل مكتب خلافت، مكتب امامت همواره سعى در نشر احاديث پيامبر صلى الله عليه و آله به‌عنوان ميراثى گرانقدر داشت و بر تدوين و كتابت آن براى بهره‌بردارى آيندگان تأكيد مى‌ورزيد. شرايط سياسى براى اين اقدام در دوران امامت امامان پيشين- بجز مقطعى از دوران امام باقر عليه السلام كه موفق شد به نشر احاديث پيامبر صلى الله عليه و آله بپردازد- چندان مساعد نبود.

امام صادق عليه السلام با استفاده از فرصت، تلاشهاى پدر بزرگوارش را در اين زمينه تكميل كرد و بخش مهمى از فعّاليّت‌هاى خود را به احياى حديث اختصاص داد و بدين ترتيب ميراث ارزشمندى از خود بر جاى گذاشت و فرهنگ غنى اسلام را با احاديث خود غناى بيشترى بخشيد و هم‌اكنون به كمتر مسأله اعتقادى، فقهى، تفسيرى و اخلاقى برمى‌خوريم كه از امام صادق عليه السلام حديثى درباره آن وجود نداشته باشد. علامه طباطبايى مى‌نويسد:

احاديثى كه از صادقين يعنى از امام پنجم و ششم مأثور است از مجموع احاديثى كه از پيغمبر اكرم و ده امام ديگر ضبط شده است بيشتر است. [1]

4- مبارزه با مسلك‌هاى انحرافى‌

از جمله محورهاى مهمّ فعّاليت‌هاى علمى و فرهنگى امام صادق عليه السلام مبارزه با

[1] - شيعه در اسلام، ص 140