درس بيست و سوم:

امام رضا (ع) در دوران هارون و امين‌

هشتمين پيشواى شيعيان در يازدهم ذيقعده، سال 148 هجرى در مدينه متولد شد. [1] امام صادق عليه السلام پيش از ولادت نواده خويش، بارها از وى به‌عنوان عالم آل محمّد صلى الله عليه و آله ياد كرده آرزوى درك وجود او را مى‌نمود. [2]

نام وى على، كنيه‌اش ابوالحسن و مشهورترين لقب‌هايش رضا است كه از سوى پيامبر صلى الله عليه و آله و موسى بن جعفر عليه السلام به وى داده شده و بيانگر آن است كه آن حضرت در آسمان، مرضىّ خدا و در زمين، پسنديده رسول خدا صلى الله عليه و آله و امامان پس از آن حضرت است.»

مادر حضرت رضا عليه السلام نجمه نام داشت كه امّ‌البنين، تُكتَم و خيزران نيز خوانده مى‌شد. وى همراه بردگان از آفريقا به مدينه آورده و توسط موسى بن جعفر از برده فروش خريده شد و بدين وسيله به بيت امامت راه يافت و افتخار همسرى پيشواى هفتم را پيدا كرد.

پيشواى هشتم به زيور اخلاق فردى و اجتماعى آراسته بود و در معاشرت با افراد مختلف با رفتار و برخوردهاى سازنده خويش، درس‌هاى آموزنده‌اى به همگان مى‌داد.

وى به همه انسان‌ها اعم از آزاد و برده، سفيد و سياه، ارج مى‌نهاد، با سياهان بر يك سفره مى‌نشست، با خدمتكاران انس داشت و در مواقع لازم با تذكرات لازم، ياران خويش را از فرو افتادن در دام فساد و انحراف بازمى‌داشت و در صورت بى‌توجهى و

[1]- مصباح، كفعمى، ص 523 (جدول)؛ بحارالانوار، ج 49، ص 9. در پاره‌اى منابع، سال ولادت، سال 153 هجرى ذكرشده است (عيون اخبار الرضا عليه السلام ، ج 1، ص 28). ابن شهرآشوب و شيخ صدوق، ماه ولادت را ربيع‌الاول دانسته‌اند (مناقب، ج 4، ص 367 و عيون اخبار الرّضا عليه السلام ، ج 1، ص 28)

[2] - انوار البهيّة، ص 176

[3] - عيون اخبار الرضا عليه السلام ، ج 1، ص 24