شورشگر. تنها راه نجات مردم از اين تنگنا روى آوردن به مكتب اهل بيت عليهم السلام و پناه بردن به دامن پيشواى دلسوز امت؛ حضرت هادى عليه السلام بود.

4- گسترش نهضت‌هاى علويان‌

گسترش نهضت‌هاى علويان در مناطق مختلف كشور اسلامى از ديگر ويژگى‌هاى اين دوره است. عامل اساسى آن بر سر كار آمدن نظاميان ترك و نيز خلفاى ستمگرى همچون متوكّل بود.

اين دوره از تاريخ اسلام شاهد حدود بيست جنبش از سوى علويان است كه از آن جمله مى‌توان از نهضت محمد بن قاسم، محمد بن صالح، يحيى بن عمر، حسن بن زيد، حسن بن محمّد و اسماعيل بن يوسف نام برد. [1]

اين مبارزان علوى در جاى جاى قلمرو اسلامى از مرو، طالقان، طبرستان، رى و همدان گرفته تا كوفه، مدينه و مكّه، پرچم قيام عليه ستمگران عباسى برافراشتند و مردم را به كتاب خدا و سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله فراخواندند.

شعار علويان «الرّضا من آل محمّد» بود. آنان با طرح اين شعار هر چند براى رهبرى نهضت فرد خاصى را معرفى نمى‌كردند؛ چون اين كار موجب حساس شدن حكومت نسبت به او مى‌شد؛ ولى در عمل، نهضت خود را به سمت پذيرش رهبرى شايسته‌ترين عنصر اين خا ندان كه در آن عصر در وجود امام هادى عليه السلام خلاصه مى‌شد جهت مى‌دادند.

امام هادى عليه السلام در مدينه‌

خلفاى عباسى معاصر امام بويژه متوكل هر چند با در پيش گرفتن سياست رعب و كشتار، قلمرو اسلامى را براى مخالفان بويژه پيروان اهل بيت: نا امن كرده بود؛ بدان حدّ كه كسى جرأت نداشت خود را شيعه معرفى كند؛ ليكن در مقابل، امام هادى عليه السلام نيز به عنوان پيشواى قوى‌ترين و اصيل‌ترين جبهه مخالف، با فعّاليّت‌هاى فرهنگى و سياسى گسترده و جهت‌دار و تشكل دادن به مبارزه علويان و رهبرى آنان، خواب را از چشم‌

[1] - براى آگاهى از تفصيل نهضت‌هاى ياد شده رجوع كنيد به مقاتل الطالبيين، صص 384 - 425؛ كامل ابن اثير، ج 7، صص 130 - 165